Ο μυοσκελετικός πόνος είναι συνήθως αποτέλεσμα διαταραχών στα οστά, τους μυς, τους συνδέσμους, τους τένοντες και τα νεύρα.
Τέτοιες διαταραχές προκαλούνται από:
- Κακή στάση σώματος
- Παρατεταμένη ακινησία
- Κούραση μυών και φθορά από τις καθημερινές δραστηριότητες (πχ. ανύψωση βάρους)
- Επαναλαμβανόμενες κινήσεις
- Μακρόχρονη καταπόνηση (πχ. προπόνηση)
- Τραυματισμοί (σπασμωδικές κινήσεις, ατυχήματα, πτώσεις, κατάγματα, διαστρέμματα, εξαρθρώσεις, άμεσα χτυπήματα)
- Σύνδρομα υπέρχρησης
- Μυϊκές ανισορροπίες
- Μυοσκελετικές παθήσεις (πχ. οστεοαρθρίτιδα)
Τύποι μυοσκελετικών πόνων
- Πόνος στα οστά : είναι βαθύς, διεισδυτικός ή θαμπός και συνήθως προκαλείται από τραυματισμό. Θεωρείται ο πιο ισχυρός πόνος από την πλευρά του ασθενούς. Σημαντικό είναι να καθοριστεί αν προέρχεται από κάταγμα, φλεγμονή, ενδοκρινολογικές παθήσεις (πχ. οστεοπόρωση) ή άλλη σοβαρότερη αιτία.
- Μυϊκός πόνος : είναι λιγότερος δυνατός από τον πόνο στα οστά, αλλά καταβάλει εξίσου τον ασθενή. Ο μυϊκός πόνος μπορεί να προκληθεί από τραυματισμό, φλεγμονή, αυτοάνοσο νόσημα, κακή αιμάτωση του μυός, ή άλλη σοβαρότερη αιτία. Ο πόνος μπορεί επίσης να περιλαμβάνει μυϊκούς σπασμούς και κράμπες.
- Πόνος σε συνδέσμους και τένοντες : συχνά περιγράφεται ως «αιχμηρός» και χειροτερεύει όταν η πάσχουσα περιοχή τεντωθεί ή μετακινηθεί ενώ συνήθως ανακουφίζεται με την ανάπαυση. Κοινές αιτίες τέτοιου τύπου πόνου είναι οι τραυματισμοί και οι φλεγμονές.
- Πόνος στις αρθρώσεις : οι τραυματισμοί και οι παθήσεις των αρθρώσεων συνήθως προκαλούν έντονο πόνο με δυσκαμψία, που μπορεί επίσης να συνοδεύεται από οίδημα στην άρθρωση. Ο πόνος έχει εύρος (από ήπιος μέχρι σοβαρός), επιδεινώνεται με την κίνηση της άρθρωσης αλλά είναι παρόν ακόμα και αν η άρθρωση δεν κινηθεί. Ο πόνος στις αρθρώσεις μπορεί να είναι οξύς (πχ. λόγω φλεγμονής, τραύματος, ουρικού οξέος) ή χρόνιος ( πχ. οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα). Πόνος που προέρχεται από σημεία κοντά στις αρθρώσεις μπορεί να μπερδεύεται με τον αρθρικό πόνο.
- Ινομυαλγία : πάθηση που προκαλεί πόνο κυρίως σε μυς, τένοντες και συνδέσμους. Ο ασθενής δυσκολεύεται να εντοπίσει και να περιγράψει τον πόνο ακριβώς επειδή προκαλείται σε πολλαπλά σημεία. Επιπλέον, οι ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα κούρασης και δυσκολίας στον ύπνο.
- Σύνδρομα σωλήνα : αφορά σε μυοσκελετικές παθήσεις όπου ο πόνος προκαλείται λόγω πίεσης κάποιου νεύρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα. Τα σύνδρομα σωλήνα συνήθως προκαλούνται από υπέρχρηση. Ο πόνος εκτείνεται σε όλη την περιοχή που καλύπτει το νεύρο και δίνει ένα αίσθημα καψίματος, τσιμπήματος ή μουδιάσματος.
Χαρακτηριστικά του μυοσκελετικού πόνου
Ο πόνος μπορεί να είναι οξύς ή χρόνιος, τοπικός ή γενικευμένος, ήπιος ή σοβαρός, φυσιολογικός (πχ. τραύμα) ή παθολογικός (πχ. φλεγμονή, νευρολογικό αίτιο).
-Ο οξύς πόνος είναι μικρής διάρκειας.
Συνήθως οφείλεται σε ασθένεια, φλεγμονή ή τραυματισμό και ο ασθενής τον αισθάνεται άμεσα.
Είναι εύκολα θεραπεύσιμος ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις δεν χρειάζεται και καθόλου θεραπεία.
Ωστόσο, αν η αιτία δεν αντιμετωπιστεί γρήγορα, μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνιο πόνο.
–Ο χρόνιος πόνος είναι μεγαλύτερης διάρκειας και αντιμετωπίζεται πιο δύσκολα από τον οξύ πόνο.
Μπορεί να αυξομειώνεται ή να παραμένει σταθερός.
Ο χρόνιος μυοσκελετικός πόνος είναι ο πόνος που εμμένει πέραν των 3 μηνών ή επιμένει πέρα από τη συνηθισμένη πορεία μιας οξείας νόσου, ή ενός λογικού χρόνου που απαιτείται για την επούλωση ενός τραύματος.
Ο μυοσκελετικός πόνος μπορεί να εντοπίζεται σε ένα ή περισσότερα σημεία όπως:
- Αυχένας
- Ώμοι
- Χέρια – Καρποί
- Πλάτη
- Μέση
- Λεκάνη
- Γόνατα
- Μηροί
- Πέλματα
Συχνότητα
Σύμφωνα με στοιχεία από τη Διεθνή Ένωση για τη Μελέτη του Πόνου και από ευρωπαϊκές μελέτες στα πλαίσια της Δεκαετίας για τα Οστά και τις Αρθρώσεις 2010-2020:
- Οι ασθενείς που υποφέρουν από μυοσκελετικούς πόνους διαρκώς αυξάνονται τα τελευταία χρόνια.
- Ο ασθενής παραπονείται για χρόνιο πόνο με δυσκαμψία, που περιλαμβάνει όλο το σώμα, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις, κυρίως τον αυχένα, τους ώμους, τη μέση και τα ισχία.
- 33% των ενηλίκων υποφέρει από μυοσκελετικό πόνο λόγω υπέρχρησης
- 8 στους 10 ανθρώπους θα έχουν τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους πρόβλημα με τη μέση τους (οσφυαλγία)
- Η οσφυαλγία είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία απουσίας από τη δουλειά, μετά από το κοινό κρυολόγημα.
- Το κόστος της αποκατάστασης των μυοσκελετικών παθήσεων για τα διεθνή συστήματα υγείας είναι μεγάλο.
- Οι τραυματισμοί από ανύψωση βάρους είναι 1.3 φορές περισσότεροι στους άνδρες. Ωστόσο, οι γυναίκες είναι δύο φορές πιο επιρρεπείς σε τραυματισμούς από επαναλαμβανόμενες κινήσεις.
- Το 40.8% των ανδρών και το 48.0% των γυναικών έχουν διαγνωστεί με κάποια πάθηση του μυοσκελετικού συστήματος.
- 22% του πληθυσμού έχει αντιμετωπίσει χρόνιο περιοριστικό μυοσκελετικό πόνο κάποια στιγμή στη ζωή του.
Πώς εκφράζεται ο μυοσκελετικός πόνος
Οι εκφάνσεις του μυοσκελετικού πόνου εξαρτώνται από την αιτία και τη διάρκεια του πόνου, ενώ μπορούν να διαφέρουν από άτομο σε άτομο.
Ο μυοσκελετικός πόνος εκφράζεται ως:
- Εντοπισμένος ή γενικευμένος πόνος που μπορεί να επιδεινωθεί με την κίνηση ή το στρες
- Συνεχής και διάχυτος πόνος που βελτιώνεται ή όχι με ξεκούραση
- Ευαισθησία στο άγγιγμα ή την κίνηση
- Συσφικτικός πόνος στην πάσχουσα περιοχή λόγω ερεθισμού των νευρικών απολήξεων
- Αδυναμία
- Αίσθηση του «τραβήγματος» ή της καταπόνησης των μυών
- Αίσθηση του «καψίματος» των μυών
- Σύσπαση των μυών
- Δυσκαμψία και δυσφορία
Ποιοι παράγοντες επιβαρύνουν την κλινική εικόνα του μυοσκελετικού πόνου
Ηλικία : Οστά, μύες και αρθρώσεις ταλαιπωρούνται με την ηλικία, αυξάνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης κάποιας πάθησης του μυοσκελετικού συστήματος.
Είδος εργασίας : Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία οι πιο συχνοί λόγοι εμφάνισης μυοσκελετικού πόνου είναι : άσκηση δύναμης ( π.χ. ανύψωση, μεταφορά, έλξη, ώθηση, χρήση εργαλείων), επαναλαμβανόμενες κινήσεις, επίπονες και στατικές στάσεις (π.χ. με τα χέρια πάνω από το επίπεδο των ώμων ή παρατεταμένη καθιστική ή όρθια στάση), τοπική άσκηση πίεσης σε εργαλεία και επιφάνειες, δονήσεις, κρύο ή υπερβολική ζέστη, κακός φωτισμός, ικανός π.χ. να προκαλέσει ατύχημα, υψηλά επίπεδα θορύβου (τα οποία π.χ. δημιουργούν ένταση στο σώμα).
Τρόπος ζωής-στρες : Εκτός από αρνητική επίπτωση στη διάθεση, το στρες δημιουργεί και μυϊκή υπερένταση εντείνοντας τον πόνο.
Φυσική κατάσταση : Όσο αυξάνει το σωματικό βάρος, τόσο μεγαλύτερη είναι η επιβάρυνση των αρθρώσεων ( ιδιαίτερη καταπόνηση προκαλείται σε μέση, γόνατα, αστραγάλους ) αλλά και των μυών που αναγκάζονται να δουλέψουν περισσότερο. Επίσης, οι αδύναμοι μύες, λόγω έλλειψης άσκησης, είναι πιο επιρρεπείς σε τραυματισμούς.
Οικογενειακό ιστορικό : σε ορισμένες περιπτώσεις ένα οικογενειακό ιστορικό με παρουσία μυοσκελετικών παθήσεων είναι κλειδί για τη διερεύνηση του πόνου από το γιατρό.
Συνέπειες του μυοσκελετικού πόνου
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει παγκοσμίως, ο πόνος, πέρα από δυσάρεστη αισθητική εμπειρία, είναι μια εμπειρία που επηρεάζει δραματικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Συνήθεις συνέπειες είναι:
- Δυσκολία εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων
- Κούραση
- Μείωση όρεξης
- Διαταραχές του ύπνου
- Αίσθηση απώλειας ελέγχου
- Άγχος
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση, απομόνωση
- Φόβος για το μέλλον και την απώλεια της ευχαρίστησης που απορρέει από διαφορετικές καθημερινές δραστηριότητες
- Κατάθλιψη
-Πότε πρέπει να επισκεφτώ το γιατρό;
Είναι σημαντικό να επισκεφτούμε το γιατρό όταν:
- ο πόνος διαρκεί πολλές μέρες και δεν έχει βελτιωθεί με απλές λύσεις ( πχ. αναλγητικά, αλλαγή στάσης, ξεκούραση)
- υπάρχει οίδημα που δεν υποχωρεί
- υπάρχει διόγκωση σε κάποια άρθρωση
- υπάρχει πρωινή δυσκαμψία των αρθρώσεων
Πολλές φορές ο τύπος του πόνου υποδηλώνει το σημείο εκκίνησής του.
Για παράδειγμα, πόνος που χειροτερεύει με την κίνηση συνήθως προέρχεται από κάποια μυοσκελετική πάθηση.
Πόνος με μυϊκό σπασμό μπορεί να προέρχεται από κάποιο τραυματισμό στους μυς.
Το σημείο όπου υπάρχει οίδημα ή ευαισθησία στην αφή πχ. άρθρωση επίσης υποδηλώνει την πηγή του πόνου.
Ωστόσο, πριν γίνει η διάγνωση από τον γιατρό σας ότι πρόκειται για πόνο μυοσκελετικής φύσεως, χρειάζεται να αποκλειστεί η ύπαρξη κάποιου άλλου νοσήματος που προκαλεί τον πόνο.
Ο πόνος μπορεί να προέρχεται από πρόβλημα σε κάποιο άλλο οργανικό σύστημα και ο ασθενής να τον αντιλαμβάνεται ως μυοσκελετικό.
Για παράδειγμα:
– πόνος στη μέση μπορεί να προκληθεί από φλεγμονή στα νεφρά, ενώ,
-πόνος στο μπράτσο μπορεί να είναι σχετιστεί με πιθανό έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Ο γιατρός μπορεί να αξιολογήσει την κλινική κατάσταση και να προτείνει τη βέλτιστη αγωγή.
Τύποι εξετάσεων που μπορεί να ζητήσει ο γιατρός :
-εξετάσεις αίματος,
-ακτινογραφίες,
-αξονική τομογραφία,
-μαγνητική απεικόνιση.
Αντιμετώπιση του μυοσκελετικού πόνου
Είναι σημαντικό να οριστεί αν ο πόνος οξύς ή χρόνιος, ενώ παράλληλα θα πρέπει να βρεθεί η αιτία που τον προκαλεί.
Πρέπει να αντιμετωπιστεί η αιτία, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να διαχειριστεί και ο πόνος ως σύμπτωμα αυτό καθαυτό.
Η αντιμετώπιση του μυοσκελετικού πόνου είναι κατά κύριο λόγο πολυπαραγοντική.
Αντιμετώπιση του μυοσκελετικού πόνου με φάρμακα
Ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων είναι πολύ αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση του πόνου ωστόσο συνοδεύονται από περιορισμούς στη χρήση τους, ανεπιθύμητες ενέργειες ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται σε ορισμένες ομάδες ασθενών.
Κατ’ επέκταση θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού και του φαρμακοποιού.
Οι συνηθέστερες κατηγορίες φαρμάκων για την αντιμετώπιση του μυοσκελετικού πόνου είναι:
- Απλά αναλγητικά για την αντιμετώπιση ήπιου πόνου χωρίς φλεγμονή.
- Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα ανήκουν στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης του μυοσκελετικού πόνου καθώς αντιμετωπίζουν τη φλεγμονή μειώνοντας το οίδημα και τον πόνο.
- Η χορήγηση κορτικοστεροειδών ( γνωστά ως στεροειδή) μπορεί να μειώσει έμμεσα τον πόνο ελαττώνοντας τα οιδήματα.
- Σε έντονο πόνο, που δεν μπορεί να καλυφθεί από τη δράση των παραπάνω τύπων φαρμάκων, οι γιατροί μπορούν να συνταγογραφήσουν οποιοειδή αναλγητικά για μικρό χρονικό διάστημα.
- Τα μυοσκελετικά χαλαρωτικά φάρμακα, επιδρούν κατευθείαν στις διεργασίες του κεντρικού νευρικού συστήματος και καταπραΰνουν τον πόνο.
- Αν κριθεί χρήσιμο, ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Αυτά επηρεάζουν τα επίπεδα μιας ορμόνης με αποτέλεσμα να μειώνουν την αντίληψη του επιπέδου του πόνου.
- Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις νευροπαθητικού πόνου, η χορήγηση αντιεπιληπτικών φαρμάκων μπορεί να ελαττώσει το επίπεδο νευρικής αγωγιμότητας βοηθώντας στην αντιμετώπιση του πόνου.
- Τοπικά αναλγητικά – υπάρχουν σε μορφή κρέμας, γέλης, διαλυμάτων ή αυτοκόλλητων. Επιδρούν στους αισθητικούς υποδοχείς του δέρματος, και με την απορρόφηση της δραστικής ουσίας βελτιώνουν την αίσθηση του πόνου.
- Ενέσεις με αναισθητικά ή αντιφλεγμονώδη ή κορτιζονούχα φάρμακα για άμεση δράση ενάντια στον πόνο (πρέπει να γίνονται από γιατρό ή από νοσηλευτικό προσωπικό)
Σημείωση
Ο κάθε ασθενής είναι διαφορετικός για αυτό και ο γιατρός είναι υπεύθυνος να βρει την κατάλληλη για την κάθε περίπτωση φαρμακευτική αγωγή με τις λιγότερες πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Τροποποιήσεις ή διακοπή σε φάρμακα πρέπει να γίνεται με εντολή ή εν γνώση του γιατρού, γιατί μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.
Αντιμετώπιση του μυοσκελετικού πόνου με μη φαρμακευτικά βοηθήματα
- Ανάλογα την περίπτωση μπορεί να χρειαστεί η ακινητοποίηση της πάσχουσας περιοχής με κάποιο ορθοπεδικό βοήθημα πχ. περιαγκωνίδα, ζώνη οσφύος.
- Ζέστη : μπορεί να εφαρμοστεί επιφανειακά, με θερμά επιθέματα ή κρέμες, ή με άλλες μεθόδους που προϋποθέτουν τη βοήθεια ενός ειδικού ( πχ. φυσιοθεραπευτής που χειρίζεται συσκευή διαθερμίας). Η εφαρμογή του «θερμού» προκαλεί υπεραιμία στο θερμαινόμενο σημείο και αυξάνοντας τη μυϊκή χαλάρωση, ενώ παράλληλα βελτιώνει τη δυσκινησία των αρθρώσεων.
- Κρύο : η εφαρμογή κρύου είναι η άμεση θεραπεία μετά από τραυματισμό. Το «ψυχρό» ελαττώνει τη νευρική αγωγιμότητα ανακουφίζοντας από τον πόνο, ενώ μειώνει το οίδημα και το μυϊκό σπασμό. Μπορεί να εφαρμοστεί επιφανειακά με πάγο στο σημείο του πόνου για σύντομα αλλά τακτά χρονικά διαστήματα ή με συγκεκριμένες τεχνικές από κάποιον ειδικό.
Επίσης η φυσικοθεραπεία βοηθά στον μυοσκελετικό πόνο, όμως την απόφαση θα την πάρει ο γιατρός σας.
