Η έκφραση μέσω της τέχνης, είναι θεραπευτική καθώς αποκαλύπτει τον βαθύτερο εαυτό, τα κρυμμένα συναισθήματα του παρελθόντος που παρεμβαίνουν και καθορίζουν τις σχέσεις του σήμερα με τον εαυτό και τους άλλους.
Όσο περισσότερο εκφράζεται το άτομο γι αυτά που το πονούν, τόσο απελευθερώνεται από τις παιδικές πληγές, που όσο μένουν ανοιχτές, εμποδίζουν την εξέλιξή του.
Η έκφραση μέσα από σχέδια, χρώματα, φιγούρες, τόνους, ήχους, σκαλίζει και ταυτόχρονα αποκαλύπτει το βάθος του υποσυνείδητου, που εκπλήσσει ακόμη και τον “δημιουργό” της ενδοσκοπικής απεικόνισης.
Η απελευθέρωση έρχεται μέσα από την αναγνώριση και την παραδοχή.
Στο παρόν άρθρο, θα αναφερθούμε στο ρόλο της Δραματοθεραπείας.
Ο βίος δεν είναι παρά μια αναπαράσταση του εαυτού και των σχέσεών του με το περιβάλλον και τους άλλους.
Η αφήγηση αυτή της ιστορικότητας, που καθορίζει όλες τις εκφάνσεις της προσωπικότητας, δεν γίνεται αυτόματα, αλλά εξελίσσεται σταδιακά, ξεκινώντας από το αδιαφοροποίητο εγώ, τις εξωλεκτικές εκφράσεις, τους ήχους, τις κινήσεις, τις γεύσεις, την αφή της βρεφικής ηλικίας, συνεχίζοντας με τους μύθους και τη φαντασία και καταλήγοντας στη γλώσσα, στη φιλοσοφία και στον απολογισμό της ζωής.
Καθώς ωριμάζουμε, η κατανόηση των σχέσεων γίνεται περιπλοκότερη, ακριβέστερη, συμβολικότερη, η αυτοεικόνα αποκτά συνοχή μέσα από τη διαφοροποίηση από τους άλλους, από τη διάκριση γνωστού και αλλότριου, και οι αναπαραστάσεις εγκαθιδρύονται εντονότερα, έτσι που μπορούμε με βεβαιότητα να ισχυριστούμε ότι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, ώστε να ταιριάζει σε αυτές κι όχι το αντίθετο.
Αν παρατηρήσετε τον εαυτό σας, θα δείτε εμβρόντητοι όλες τις επαλληλίες των εσωτερικεύσεων, που προέρχονται από τα πρώτα βρεφικά σας ερεθίσματα και ανάγονται σε όλες τις παρούσες χαοτικές κοινωνικές συσχετίσεις.
Το άθροισμα των σχέσεών τους είστε εσείς.
Κι αν πολλοί θεωρούν ότι η λογική διέπει τη συμπεριφορά, από καιρό είναι γνωστό ότι υπό συνθήκες πίεσης, διέγερσης, άγχους, οι αναφορές από το παρελθόν και το υποσυνείδητο αυξάνονται τόσο γεωμετρικά, που το εσωτερικό παιδί μπορεί να επηρεάσει, να κινητοποιήσει, να καθηλώσει, να αποδιοργανώσει και τον πιο συγκροτημένο χαρακτήρα.
Αλήθεια, πόσοι από σας πιστεύετε ότι τα μοτίβα κοινωνικοποίησης σας στο νηπιαγωγείο δεν επηρεάζουν αθέατα τις ατραπούς της σημερινής επικοινωνίας σας;
Και πόσοι από σας θα τολμούσατε να τους ξαναζήσετε επί σκηνής;
Στη Δραματοθεραπεία οι σχέσεις αυτές αποτυπώνονται με τον ίδιο εξελικτικό τρόπο:
Ο θεραπευτής προτρέπει την ομάδα να ξεκινήσει με ήχους και κινήσεις, προχωρά στις εικόνες, για να περάσει στο λόγο και στη μίμηση σύνθετων ανθρώπινων διεπαφών.
Αντίστοιχα, η έκφραση από οριοθετημένη γίνεται πιο ελεύθερη, τα όρια διευρύνονται, για να περικλείσουν όλη την εμπειρία, αλλά και τις προσδοκίες για το μέλλον.
Μέσω της τέχνης η ιδιοσυγκρασία αναδεικνύεται αποτελεσματικότερα, η επικοινωνία και το παίξιμο ρόλων ξεδιπλώνει και αντικατοπτρίζει όσα ήδη βιώθηκαν ή σχεδιάζονται.
Ο θεραπευτής πρέπει να ξεχωρίσει τις καταβολές και τα θεμέλια των συμπεριφορών, που εκτυλίσσονται μέσα στην ομάδα, να ενοποιήσει τρεις κόσμους, το εδώ και τώρα της ομάδας, τα κοινωνικά και συναισθηματικά της δίκτυα εκτός αυτής, τις επαλληλίες των σχέσεων, που διαμόρφωσαν την αντίληψη του εαυτού.
Ενθαρρύνει τα μέλη να εισέλθουν σε έναν προσωρινό κόσμο, σε μία σκηνοθετημένη πραγματικότητα ρόλων, εναλλακτικών αντιδράσεων, υποθέσεων, όπου ο κίνδυνος του σφάλματος και της αποδοκιμασίας είναι μηδαμινός και δι’ αυτού ανοίγει τη διέξοδο για τη συνοχή της κατακερματισμένης προσωπικότητας.
Ασκήσεις Δραματοθεραπείας
-Φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε κάποιο θεραπευτικό πλαίσιο και σας ζητείται να φέρετε από το σπίτι σας ή να βρείτε στον υπολογιστή παλιές φωτογραφίες.
Δικές σας σε νεότερη ηλικία, της οικογένειας καταγωγής, όσες εσείς κρίνετε ότι αναπαριστούν μια καμπή στη ζωή σας.
Ποιες θα επιλέγατε. Πόσα ντοκουμέντα ευτυχισμένων ή δυσχερών στιγμών θα ανακαλύπτατε.
Τι σας έκανε τότε χαρούμενους ή απογοητευμένους.
Γιατί? Ποιες ήταν οι ανάγκες σας τότε και τώρα.
Ποιος ο απολογισμός.
Τι θα αλλάζατε.
Πώς διαχειρίζεσθε το χρόνο που περνά.
Αν μιλούσατε στον εαυτό σας και σε πρόσωπα, που για πάντα χάσατε τι θα τους λέγατε.
Μπορείτε να αναπαραστήσετε επί σκηνής μια μισοτελειωμένη ιστορία ή φάση της περιπέτειάς σας.
Ποιοι συμμετέχουν.
Ξαναγράψτε το σενάριο, αλλάξτε ρόλους.
Πώς θα ήταν η καθημερινότητα σήμερα, αν είχε επικρατήσει ετούτη η εκδοχή.
– Αναπτύξτε μια καινούρια σχέση με τα προβλήματά σας.
Αρχικά περιγράψτε τα με τους συνηθισμένους τρόπους, που τα διηγείστε σε φίλους και κοντινά σας πρόσωπα.
Αλλά καταγράψτε τα σα να ήταν η υπόθεση ενός θεατρικού έργου.
Πρόσωπα δρώντα, με διαλόγους, αντιδράσεις, με προ οικονομία του μύθου.
Κατόπιν αλλάξτε κάποιους από τους διαλόγους, αλλοιώστε το πλαίσιο, προσθέστε καινούριες σκέψεις και προβάρετε συναισθήματα.
Τι παρατηρείτε.
Όσο πιο πολύ απομακρύνεστε από τις καθηλώσεις και τις συνήθεις εκφορές, τόσο ανοίγονται προοπτικές και οι εναλλακτικές, που πριν σχεδόν ήταν αόρατες, ξαφνικά φαντάζουν προφανείς.
Επιλέξτε εσείς τα πρόσωπα της ομάδας, που θα αναπαραστήσουν τις προβληματικές συμπεριφορές.
Διαλέξτε με προσοχή εκείνον, που θα σας υποδυθεί.
Καθώς του διδάσκετε τα λόγια, αυτά που κι εσείς συνέχεια εκστομίζετε, με μια πιο κριτική ματιά, αλλάξτε τις γραμμές του.
Στην πραγματικότητα παρεμβαίνετε στον εαυτό σας.
-Διαλέξτε ένα περιοδικό με ήρωες καρτούν.
Όπως αυτά που διαβάζατε μικροί.
Με ένα διορθωτικό (ή πολύ ευκολότερα, εάν το περιοδικό βρίσκεται στο διαδίκτυο) σβήστε τα λόγια των ηρώων.
Ξεκινήστε να συμπληρώνετε τα κενά με τη δική σας υπόθεση.
Γράψτε κωμικά, δραματικά, αδιάφορα, ποιητικά, όπως σας έρχεται στο μυαλό. Θα πρέπει όμως αυτά που λέτε να έχουν συνάφεια με τις εικόνες.
Ενεργοποιήστε τη φαντασία σας, γιατί αυτό θα αποτελέσει το ισχυρότερό σας όπλο.
– Κατά την άσκηση της εν-σωμάτωσης καλείστε να περιγράψετε τα συναισθήματα των τελευταίων εβδομάδων σε σχέση με τους βασικούς τομείς της ζωής σας.
Το επάγγελμα, η οικογένεια, οι παρέες, ο έρωτας, όλα μπορούν να θεωρηθούν διακριτές εκφάνσεις.
Ζωγραφίστε έναν μεγάλο κύκλο και επιχειρήστε να τον χωρίσετε σε τμήματα, που θα αντιστοιχούν στους παραπάνω τομείς, με μέγεθος ανάλογο της βαρύτητας, που δίνετε στο καθένα.
Γεμίστε τα τμήματα αυτά με χρώματα, που θα αναπαριστούν την ένταση και την απόχρωση του κάθε συναισθήματος.
Αφού τελειώσετε φτιάξτε το περίγραμμα ενός ανθρώπινου σώματος, του δικού σας, και τοποθετήστε τους προηγούμενους τομείς ή συναισθήματα μέσα σε αυτό.
Πού θα βάζατε τους προβληματισμούς σας για το σύντροφο, τους γονείς, τους συναδέλφους.
Τι θα καταλάμβανε το κεφάλι και τι την καρδιά.
Τι θα υποκρύπτατε στο κάτω μέρος των ποδιών.
Υπάρχουν περιπτώσεις που τα προβλήματα ή ο ψυχικός κόσμος σωματοποιείται.
Αφού σχηματοποιήσατε όσα σας απασχολούν, γιατί δε δοκιμάζετε να τα διηγηθείτε σε μια μικρή ιστορία.
Μιλήστε για τα πράγματα, που βάλατε στο περίγραμμα του σώματος.
Μα στα χέρια σας τώρα κρατάτε κομμάτια από πλαστελίνη και καθώς αφηγείστε πλάθετε το συναίσθημα, που συνοδεύει τα γεγονότα.
Θα δείτε μερικά να τεντώνονται, όπως οι αντοχές σας, άλλα στρογγυλεμένα, όπως ο ιδεατός σας εαυτός, κάποια θα έχουν αμυχές και σημάδια, όπως ακριβώς οι εμπειρίες σας…
Άρθρο του Ευστράτιου Παπάνη, Επίκουρου Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου
