Ορισμένα βακτήρια και ιοί του ζωικού βασιλείου μπορεί συχνά να μεταλλαχθούν και να επηρεάσουν άλλα είδη.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα του παραπάνω φαινομένου είναι ο ιός SARS-CoV-2 που ευθύνεται για την πανδημία που αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή.
Ωστόσο, στο παρελθόν αρκετοί άλλοι ιοί και βακτήρια που προκαλούν επικίνδυνες λοιμώξεις έχουν μεταπηδήσει από τα ζώα στον άνθρωπο ή το αντίθετο.
Οι παραπάνω μεταλλάξεις συμβαίνουν συνήθως σε ένα περιβάλλον όπου πολλά ζώα ή άνθρωποι έρχονται σε επαφή, όπως για παράδειγμα οι αγορές ζώων και οι φάρμες.
Με τον τρόπο αυτό, μικρόβια από δύο διαφορετικά είδη έχουν την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν, αποκτώντας έτσι την ικανότητα να μολύνουν νέους ξενιστές.
Ζωονόσοι, οι λοιμώξεις που προέρχονται από τα ζώα
Οι λοιμώξεις που προέρχονται από τα ζώα λέγονται ζωονόσοι.
“Σήμερα, υπάρχουν πάνω από 40 ζωονόσοι που μεταδίδονται με την επαφή και πάνω από 50 που μεταδίδονται με το δάγκωμα.
Ωστόσο, όπως προαναφέραμε, η αλληλεπίδραση ανάμεσα στον άνθρωπο και τα ζώα είναι αμφίδρομη.
Μάλιστα, αρκετές λοιμώξεις του ανθρώπου προκάλεσαν εκατομμύρια θανάτους όταν μεταπήδησαν σε διάφορα είδη ζώων“, επισημαίνει ο κ. Αντώνιος Δημητρακόπουλος- Διευθυντής Γ΄ Παθολογικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν Hospital.
COVID-19
Ο ιός που προκαλεί COVID-19 ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στα τέλη Δεκεμβρίου του 2019 στη Wuhan της Κίνας και συγκεκριμένα στην ψαραγορά της πόλης, όπως δείχνουν τα τελευταία δεδομένα.
Οι γενετικές αναλύσεις που έγιναν στον ιό έδειξαν ότι κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από τις νυχτερίδες, ωστόσο καθώς στην παραπάνω αγορά δεν εμπορεύεται αυτό το ζώο, πιθανώς υπήρχε κάποιος ενδιάμεσος ξενιστής, πριν το παθογόνο να φτάσει στον άνθρωπο.
Pangolin -Φίδια, θεωρίες προέλευσης κορωνοϊού που δεν επιβεβαιώθηκαν
“Μία θεωρία υποστηρίζει ότι το ζώο αυτό ήταν το pangolin, ένα απειλούμενο είδος μυρμηγκοφάγου, ωστόσο αυτό ακόμα δεν έχει επιβεβαιωθεί.
Μία προηγούμενη θεωρία είχε υποστηρίξει ότι ο ιός πιθανώς ξεκίνησε από τα φίδια (τα οποία πωλούνται στη συγκεκριμένη αγορά), ωστόσο τελικά απορρίφθηκε, καθώς ακόμα δεν είναι σαφές αν οι κορονοϊοί μπορούν να μολύνουν αυτό το είδος“, σημειώνει ο κ. Δημητρακόπουλος.
Πανδημίες της Γρίπης
Η πανδημία της γρίπης εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο μέσα σε λίγους μήνες, προκαλώντας σχεδόν 50 εκατομμύρια θανάτους, αριθμός μεγαλύτερος από κάθε άλλη νόσο σε τόσο μικρό διάστημα.
Ο ιός Η1Ν1 που μόλυνε περισσότερο από το 1/3 του παγκοσμίου πληθυσμού φαίνεται ότι ξεκίνησε από τα πτηνά.
Αντίθετα με ορισμένα στελέχη της γρίπης τα οποία προκαλούν συνήθως σοβαρότερη νόσηση σε ηλικιωμένους ή ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, το στέλεχος που εξαπλώθηκε το 1918 επηρέαζε περισσότερο νεαρούς ενήλικες, καθώς όπως διαπιστώθηκε, οι ηλικιωμένοι είχαν μερική ανοσία από προηγούμενες λοιμώξεις με ιούς Η1Ν1.
Μέσα σε 1 έτος, η μέση διάρκεια ζωής ενός ατόμου μειώθηκε κατά 12 χρόνια.
“Ένας άλλος Η1Ν1 ιός, ο (Η1Ν1)pdm09, εμφανίστηκε την άνοιξη του 2009 και κυκλοφόρησε για σχεδόν 1 έτος, προκαλώντας 151.700-575.400 θανάτους παγκοσμίως, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις.
Ο ιός αυτός φαίνεται ότι ξεκίνησε από τους χοίρους της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης“, εξηγεί ο κ. Δημητρακόπουλος.
Βουβωνική Πανώλη
Ο Μαύρος Θάνατος (βουβωνική πανώλη) που κυκλοφόρησε τον 14ο αιώνα αποτελεί μία από τις πανδημίες που γονάτισαν τον παγκόσμιο πληθυσμό.
Σε μία περίοδο όπου ο συνολικός πληθυσμός της γης ήταν περίπου 360 εκατομμύρια, η νόσος προκάλεσε σχεδόν 75 εκατομμύρια θανάτους.
Οι δρόμοι είχαν γεμίσει πτώματα, καθώς οι ασθενείς κατέληγαν μέσα σε λίγες ημέρες με φριχτούς πόνους.
Η πανώλη είναι μία βακτηριακή λοίμωξη που προκαλείται από το Yersinia pestis.
Το μικρόβιο αυτό μεταδίδεται από τα τρωκτικά και τις γάτες και μολύνει τον άνθρωπο μέσω τσιμπήματος από μολυσμένους ψύλλους ή ψείρες από αυτά τα ζώα.
Όταν η νόσος μεταδίδεται από έναν άνθρωπο σε έναν άλλο είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη.
Τα συμπτώματά της περιλαμβάνουν:
-πυρετό,
-ρίγος,
-αδυναμία και,
-διογκωμένους λεμφαδένες.
“Ακόμα και σήμερα, αν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.
Η πανδημία του 14ου αιώνα ξεκίνησε από βακτήρια που είχαν παραμείνει σε νάρκη εδώ και αιώνες στην έρημο Gobi της Ασίας.
Όταν ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τον άνθρωπο τη δεκαετία του 1320, μεταδόθηκαν μέσω των δρόμων του εμπορίου σε όλη την Κίνα και αργότερα σε όλη την Ασία.
Τελικά, τα βακτήρια έφτασαν στην Ιταλία το 1347 και αργότερα προκάλεσαν μολύνσεις και στη Ρωσία“, αναφέρει ο κ. Δημητρακόπουλος.
Η ανθρωπότητα χρειάστηκε αιώνες για να ανακάμψει από αυτή την πανδημία.
Ζωονόσοι που Μεταδίδονται με το Τσίμπημα
Διάφορες ζωονόσοι μεταδίδονται στον άνθρωπο μέσω τσιμπήματος ή δαγκώματος από ένα ζώο.
Κλασικό παράδειγμα νόσου που μεταδίδεται με αυτό τον τρόπο είναι η ελονοσία.
Το παράσιτο που προκαλεί τη νόσο μολύνει τον άνθρωπο μέσω του τσιμπήματος από κουνούπια.
Το 2018 εμφανίστηκαν συνολικά 228 εκατομμύρια περιστατικά ελονοσίας και 405.000 θάνατοι, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν σε παιδιά από την Αφρική.
Δάγγειος πυρετός
Μία άλλη νόσος που μεταδίδεται από τα κουνούπια είναι ο Δάγγειος πυρετός, ο οποίος επηρεάζει σχεδόν 400 εκατομμύρια άτομα ετησίως, εκ των οποίων τα 100 εκατομμύρια παρουσιάζουν συμπτώματα και τα 22.000 καταλήγουν.
Η νόσος μεταδίδεται από τα κουνούπια του είδους Aedes.
Ζωονόσοι από Κατοικίδια Ζώα και Ποντίκια
Ο ιός της λύσσας προκαλεί περίπου 55.000 θανάτους ετησίως, κυρίως σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής.
Ο ιός μεταδίδεται συνήθως στον άνθρωπο μέσω του δαγκώματος από ένα μολυσμένο ζώο.
Ωστόσο, το δάγκωμα δεν αποτελεί τη μοναδική οδό μετάδοσης επικίνδυνων λοιμώξεων από τα κατοικίδια ζώα στον άνθρωπο.
Οι ιοί hanta επηρεάζουν συνήθως τρωκτικά και μεταδίδονται στον άνθρωπο όταν τα σωματίδια του ιού φτάνουν στον αέρα και στη συνέχεια εισπνέονται μέσω της σκόνης.
Ο σημαντικότερος ιός αυτής της κατηγορίας είναι ο HPS (hantavirus pulmonary syndrome), ωστόσο σήμερα δεν έχει καταγραφεί ακόμα κάποιο περιστατικό μετάδοσής του μεταξύ ανθρώπων.
Τα συμπτώματα της λοίμωξης από τον ιό περιλαμβάνουν:
-πυρετό,
-ρίγος,
-μυαλγίες,
-κεφαλαλγία και,
-γαστρεντερικά προβλήματα, μεταξύ άλλων.
Αν και η νόσος είναι σχετικά σπάνια, η θνητότητά της είναι σχεδόν 36%.
HIV/AIDS
Ο ιός HIV ο οποίος ευθύνεται για το AIDS ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά σε χιμπατζήδες της Κεντρικής Αφρικής.
Όταν οι κάτοικοι της περιοχής αυτής κυνήγησαν τα ζώα αυτά, εκτέθηκαν στο αίμα τους με αποτέλεσμα να μολυνθούν με τον ιό.
Ο ιός με τον οποίο μολύνθηκαν ήταν αρχικά ο SIV (simian immunodeficiency virus), ωστόσο αργότερα μεταλλάχθηκε στον HIV που γνωρίζουμε σήμερα.
“Διάφορες έρευνες έδειξαν ότι ο ιός πιθανώς μεταπήδησε για πρώτη φορά στον άνθρωπο τον 19ο αιώνα, αν και ανιχνεύθηκε αρκετά χρόνια αργότερα.
Ο ιός HIV στοχεύει το ανοσοποιητικό σύστημα, επομένως μειώνει τις άμυνες του οργανισμού για μία σειρά επικίνδυνες λοιμώξεις και καρκίνους.
Για παράδειγμα, περίπου 250.000 φορείς του HIV καταλήγουν ετησίως από φυματίωση“, τονίζει ο κ. Δημητρακόπουλος.
-Το 2018, περίπου 1.7 εκατομμύρια άτομα μολύνθηκαν με τον ιό HIV, εκ των οποίων
-τα 770.000 κατέληξαν.
–Στα τέλη του 2018, σύμφωνα με δεδομένα του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (WHO) υπήρχαν συνολικά 37.9 εκατομμύρια περιστατικά του ιού παγκοσμίως.
-Τα 2/3 από αυτά ήταν σε συγκεκριμένες χώρες της Αφρικής.
Ο ιός HIV μπορεί να μεταδοθεί μέσω της επαφής με σωματικά υγρά (αίμα, μητρικό γάλα, σπέρμα, κολπικά υγρά) από ένα μολυσμένο άτομο.
Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί επίσης από τη μητέρα στο έμβρυο κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Παθήσεις του Εγκεφάλου
Το παράσιτο Toxoplasma gondii μολύνει εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως και υπάρχουν περιορισμένες μελέτες που έδειξαν ότι συνδέεται με την εμφάνιση σχιζοφρένειας.
“Το μικρόβιο πολλαπλασιάζεται συνήθως στο έντερο των αιλουροειδών (γάτες) και φτάνει στον άνθρωπο από τα κόπρανα του παραπάνω ζώου.
Τα τελευταία περιέχουν αυγά του παρασίτου τα οποία απελευθερώνονται στον αέρα“, εξηγεί ο κ. Δημητρακόπουλος, προσθέτοντας:
“Μόλις το T. gondii εισέλθει στον άνθρωπο, εγκαθίσταται σε όργανα όπου υπάρχει μειωμένη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως ο εγκέφαλος και το μυοκάρδιο. Στις περιοχές αυτές πολλαπλασιάζεται και εξαπλώνεται ακολούθως σε άλλα όργανα“.
Στους περισσότερους ανθρώπους το παράσιτο δεν προκαλεί συμπτώματα, ωστόσο στο 10-20% των περιστατικών μπορεί να προκαλέσει μυαλγίες και διογκωμένους λεμφαδένες.
Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει απώλεια της όρασης ή εγκεφαλικές βλάβες.
Κυστικέρκωση
Ένας άνθρωπος μπορεί να παρουσιάσει κυστικέρκωση αν πιεί νερό ή καταναλώσει τρόφιμα που περιέχουν αυγά του παρασίτου Taenia solium.
Το μικρόβιο μπορεί να φτάσει επίσης στον άνθρωπο μέσω της κατανάλωσης χοιρινού κρέατος που δεν έχει μαγειρευτεί επαρκώς.
Τα παράσιτα ταξιδεύουν ακολούθως στους μύες και τους εγκεφαλικούς ιστούς, όπου σχηματίζουν κύστες.
Η πλέον επικίνδυνη μορφή της νόσου εμφανίζεται όταν οι κύστες μολύνουν τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να εμφανιστεί νευροκυστικέρκωση.
Τα συμπτώματα της τελευταίας περιλαμβάνουν:
-κεφαλαλγίες,
-επιληπτικές κρίσεις,
-σύγχυση,
-εγκεφαλικό οίδημα,
-διαταραχές της ισορροπίας και,
-εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ιός Ebola
Ο ιός Ebola ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά σε γορίλες και χιμπατζήδες, καθώς και νυχτερίδες της Κεντρικής Αφρικής.
Το πρώτο περιστατικό λοίμωξης από τον ιό καταγράφηκε το 1976 κοντά στον ποταμό Ebola του Κονγκό.
Υπάρχουν συνολικά 5 διαφορετικά στελέχη, εκ των οποίων τα 4 μπορεί να μολύνουν τον άνθρωπο.
Τα συμπτώματα της λοίμωξης περιλαμβάνουν:
-αιφνίδια εμφάνιση πυρετού,
-έντονη αδυναμία,
-μυαλγίες,
-κεφαλαλγίες και,
-πονόλαιμο.
Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν σοβαρότερα συμπτώματα, όπως:
-έμετο,
-διάρροια,
-εξάνθημα,
-νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια, καθώς και,
-εσωτερική ή εξωτερική αιμορραγία.
Η μέση θνητότητα του ιού είναι 50%, ωστόσο μπορεί να κυμαίνεται από 25% μέχρι 90%, ανάλογα με τις δομές υγείας κάθε χώρας.
Νόσος του Lyme
Τα βακτήρια που ευθύνονται για τη νόσο του Lyme μεταδίδονται συνήθως στον άνθρωπο από τους ψύλλους.
Το βακτήριο που ενοχοποιείται συχνότερα είναι το Borrelia burgdorferi, ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις η νόσος μπορεί να προκληθεί και από άλλα βακτήρια του είδους Borrelia, όπως το B. mayonii.
Τα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν συνήθως:
-πυρετό,
-κεφαλαλγία,
-αίσθημα κόπωσης και,
–ένα χαρακτηριστικό εξάνθημα που λέγεται erythema migrans.
Αν η νόσος διαγνωστεί εγκαίρως μπορεί να αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά, αλλιώς μπορεί να επεκταθεί στις αρθρώσεις, την καρδιά ή το νευρικό σύστημα.
