Ο φυσιολογικός ύπνος αποτελείται από κύκλους που επανέρχονται 4 έως και 6 φορές κατά τη διάρκειά του. Ο κάθε κύκλος αποτελείται από τέσσερα στάδια αυξανόμενου βάθους του ύπνου καθώς και από τη φάση REM (φάση ταχέων κινήσεων των οφθαλμών) που θεωρείται η φάση κατά την οποία ονειρευόμαστε.
Με αύξοντα αριθμό κύκλων μειώνεται η διάρκεια του έκτου σταδίου (βαθύς ύπνος) και αυξάνεται η διάρκεια της φάσης REM.
Αϋπνίες παρατηρούνται μέχρι και σε ποσοστό 35% του πληθυσμού. Πρέπει να τις διαιρέσουμε κατ’ αρχήν σε αυτές που παρουσιάζονται στην αρχή του ύπνου (πριν να αποκοιμηθούμε και στο πρώτο στάδιο)και σε αυτές κατά τη διάρκειά του (υπόλοιπα στάδια και φάση REM).
Η αϋπνία οδηγεί σε αυξημένη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας καθώς και αυξημένο αίσθημα κόπωσης, που μειώνει την αποδοτικότητα.
Υπάρχουν και βλάβες άλλης αιτίας που δημιουργούν υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας δίχως αϋπνία το βράδυ, όπως π.χ. η ναρκοληψία που χαρακτηρίζεται από ξαφνικές επιθέσεις έντονης υπνηλίας και η οικογενής υπερυπνηλία, που είναι όμως πιο σπάνια.
Η πιο συχνή αιτία αϋπνίας στην αρχή και κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι η συχνή χρήση οινοπνεύματος, νικοτίνης και ναρκωτικών ουσιών καθώς και φαρμάκων, ακόμη και υπνωτικών. Έφηβοι και ενήλικες με συχνή κατανάλωση τέτοιων ουσιών παρουσιάζουν αϋπνία 3,5 φορές παραπάνω από το μέσο όρο!!! Οι χρόνιοι χρήστες αλκοόλ σε μεγαλύτερη ηλικία παρουσιάζουν ακόμα μεγαλύτερα ποσοστά αϋπνίας.
Μία επίσης πολύ συχνή αιτία αϋπνίας είναι οι συναισθηματικές κι αγχώδεις διαταραχές (όχι όλες γιατί υπάρχουν και αυτές που παρουσιάζουν αυξημένη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και υπερυπνηλία ή κανονικό ύπνο κατά τη διάρκεια της νύκτας).
Υπέρβαρα άτομα κυρίως, παρουσιάζουν το φαινόμενο της άπνοιας κατά τη διάρκεια του ύπνου, με αποτέλεσμα τη χρόνια οργανική εγκεφαλική διαταραχή και το συναίσθημα έντονης κόπωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας, λόγω της μειωμένης οξυγόνωσης του εγκεφάλου.
Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν μεγάλο κίνδυνο εγκεφαλικών αλλά και καρδιακών επεισοδίων.
Η νόσος του Πάρκινσον προκαλεί επίσης συχνά σοβαρές αϋπνίες, λόγω της δυσκολίας αλλαγής θέσης στο κρεβάτι, επειδή η επήρεια των φαρμάκων έχει ελαττωθεί τις νυκτερινές ώρες.
Εδώ θα πρέπει να αναφερθούν και άλλα νοσήματα των βασικών γαγγλίων του εγκεφάλου, όπως τα ανήσυχα πόδια (απότομες κινήσεις, παραισθησίες των κάτω άκρων στην αρχή του ύπνου που δεν αφήνουν τον πάσχοντα να αποκοιμηθεί) και οι περιοδικές κινήσεις των άκρων κατά τη διάρκεια του ύπνου που ξυπνούν τον πάσχοντα.
Ο τριγμός των σιαγώνων είναι ένα καθόλου σπάνιο φαινόμενο (5-20%) που έχει όμως κυρίως τις αιτίες του σε άγχος, άπνοια ύπνου, φοβίες, συναισθηματικές διαταραχές και συνήθως βελτιώνεται μετά το 40ο έτος της ηλικίας.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθούν βλάβες του κύκλου του ύπνου με μετάθεσή του στις πρωινές ή πρώτες βραδινές ώρες, που έχει την αιτία του σε βλάβες στον υποθάλαμο (που είναι ρυθμιστής του ωραρίου του ύπνου) αλλά παρουσιάζεται και μετά από συχνά υπερατλαντικά ταξίδια.
Η θεραπεία της αϋπνίας πρέπει να συστήνεται από τον ειδικό (κυρίως νευρολόγο ψυχίατρο) είτε πρόκειται για φωτοθεραπεία ή λήψη μελατονίνης, όπως π.χ. στη μετάθεση του κύκλου του ύπνου, είτε για λήψη αντικαταθλιπτικών, ακόμη και υπνωτικών (τα τελευταία επιτρέπεται να λαμβάνονται μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα για να αποφευχθεί ο εθισμός που θα επιτείνει την αϋπνία).
Γενικά ισχύει ότι δεν υπάρχει θεραπεία της αϋπνίας. Υπάρχει μόνο η θεραπεία της αιτίας της.
iatronet.gr