Τα αντισηπτικά δεν είναι πανάκεια και δεν θα πρέπει να αντικαθιστούν το συχνό και σχολαστικό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό.
Ενώ έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικά στη μείωση του κινδύνου μετάδοσης μικροβίων και ιών, η πραγματική τους αποτελεσματικότητα εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, και όχι όλοι οι οργανισμοί εξουδετερώνονται με τον ίδιο τρόπο.
Τα περισσότερα αντισηπτικά χεριών περιέχουν τουλάχιστον 60% αλκοόλη, η οποία εξουδετερώνει αποτελεσματικά μικρόβια και ιούς με λιπιδικές μεμβράνες, όπως ο ιός SARS-CoV-2.
Η αλκοόλη «διαλύει» την εξωτερική μεμβράνη των μικροοργανισμών, προκαλώντας την καταστροφή τους. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία δεν είναι καθολική για όλους τους τύπους μικροοργανισμών.
Αντίθετα, ορισμένοι οργανισμοί που δεν διαθέτουν λιπιδική μεμβράνη ή έχουν προστατευτικά τοιχώματα από άλλες ουσίες, όπως οι πολυσακχαρίτες (σε βακτήρια) ή οι πρωτεΐνες (σε ορισμένους ιούς), παραμένουν ανθεκτικοί στις αντισηπτικές λοσιόν.
Σαλμονέλα: Η σαλμονέλα προκαλεί σοβαρές γαστρεντερικές λοιμώξεις και συνήθως μεταδίδεται μέσω ακατάλληλης διαχείρισης τροφίμων ή επαφής με μολυσμένα υλικά. Αν και μελέτες έχουν δείξει ότι τα αντισηπτικά χεριών μπορούν να την εξουδετερώσουν σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο και δεν είναι άμεσα αποτελεσματική.
Εσερίχια κόλι (E. coli): Αυτό το βακτήριο είναι μέρος της φυσικής χλωρίδας του εντέρου μας, αλλά κάποια στελέχη του προκαλούν σοβαρές ασθένειες. Τα αντισηπτικά χεριών, σύμφωνα με έρευνες, είναι αποτελεσματικά στην εξουδετέρωσή του, και η χρήση τους είναι ενδεδειγμένη σε περιπτώσεις εντερικών λοιμώξεων.
Νοροϊοί: Αυτοί οι ιοί είναι υπεύθυνοι για τη γαστρεντερίτιδα και μεταδίδονται εύκολα μέσω της επαφής με μολυσμένα χέρια. Ωστόσο, οι νοροϊοί δεν έχουν λιπιδική μεμβράνη και έτσι τα αντισηπτικά δεν είναι αποτελεσματικά στην καταπολέμησή τους. Η καλύτερη μέθοδος πρόληψης είναι το συχνό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό.
Ρινοϊοί: Είναι υπεύθυνοι για το κοινό κρυολόγημα και είναι ανθεκτικοί στα διαλύματα αλκοόλης. Επομένως, τα αντισηπτικά δεν είναι αρκετά αποτελεσματικά στην καταπολέμηση τους. Το πλύσιμο των χεριών παραμένει ο καλύτερος τρόπος πρόληψης.
HPV (Ιός Ανθρωπίνων Θηλωμάτων): Η μόλυνση από τον ιό HPV μεταδίδεται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής και τα αντισηπτικά δεν εξουδετερώνουν τον ιό. Η χρήση προφυλακτικού είναι η πιο ασφαλής μέθοδος πρόληψης.
Επιχείλιος Έρπης: Οι αντισηπτικοί παράγοντες δεν έχουν καμία επίδραση στον επιχείλιο έρπητα και η εφαρμογή αυτών των λοσιόν σε μολυσμένες περιοχές μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω βλάβες στο δέρμα.
Λιστέρια: Η λιστέρια είναι βακτήριο που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις, ειδικά στις εγκύους, και μεταδίδεται μέσω μολυσμένων τροφίμων. Τα αντισηπτικά χεριών δεν είναι αποτελεσματικά στη διαχείριση της λιστέριας, και η καλύτερη προστασία είναι η ασφαλής διαχείριση των τροφίμων.
Σταφυλόκοκκος: Ο σταφυλόκοκκος μπορεί να εξουδετερωθεί σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά τα αντισηπτικά δεν είναι πάντα αποτελεσματικά, ειδικά όταν το βακτήριο σχηματίζει βιοφιλμ που το καθιστά πιο ανθεκτικό.
Ψευδομονάδα: Παρόλο που η ψευδομονάδα είναι συνήθως ανθεκτική σε πολλά αντιβιοτικά και στους μηχανισμούς άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού, η αλκοόλη των αντισηπτικών μπορεί να την καταπολεμήσει μόνο όταν τα κύτταρα είναι ελεύθερα.