Μόνο οι άνθρωποι και οι πίθηκοι φαίνεται ότι έχουν την ικανότητα να αναγνωρίσουν την εικόνα του εαυτού τους. Το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου χρησιμοποιούμε για να αναγνωρίσουμε μία φωτογραφία του εαυτού μας.
Επιπλέον, το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι κύρια υπεύθυνο για την ικανότητα των ανθρώπων να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε ένα καθρέπτη ή μία φωτογραφία.
Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν Αμερικανοί ερευνητές που αναισθητοποίησαν προσωρινά το ένα από τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου επιληπτικών ασθενών και τους ζήτησαν να αναγνωρίσουν τον εικονιζόμενο σε φωτογραφίες, οι οποίες προέκυψαν από την ψηφιακή συγχώνευση μιας φωτογραφίας του εαυτού τους και μιας άλλης, ενός διάσημου προσώπου.
«Δεν πρόκειται για φαινόμενο του τύπου όλα ή τίποτα, αλλά η αναγνώριση του προσώπου μας φαίνεται ότι είναι προτιμησιακή ικανότητα του δεξιού ημισφαιρίου» αναφέρει ο επικεφαλής των ερευνητών δρ. Τζούλιαν Κίναν, εννοώντας ότι στη λειτουργία αυτή συμμετέχουν ενδεχομένως πολλές διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.
Το πείραμα του Δρ. Κίναν
Ο δρ. Κίναν, γνωστικός ψυχολόγος στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess της Μασαχουσέτης, πειραματίστηκε σε πέντε επιληπτικούς ασθενείς που επρόκειτο να υποβληθούν σε επέμβαση, κατά το στάδιο του προεγχειρητικού ελέγχου.
Αναισθητοποίησαν διαδοχικά τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου και έδειξαν σε κάθε γυναίκα ασθενή μία εικόνα που είχε προκύψει από την ψηφιακή «συγχώνευση» μιας δικής της φωτογραφίας και μιας της Μέριλιν Μονρόε ή της πριγκίπισσας Νταϊάνα.
Στους άνδρες δόθηκαν αντίστοιχες φωτογραφίες που απεικόνιζαν τον εαυτό τους και τον Μπιλ Κλίντον ή τον Αλμπερτ Αϊνστάιν.
Αφού είχε περάσει η επίδραση του αναισθητικού -περίπου τρία λεπτά αργότερα- ζητήθηκε από τους ασθενείς να ανακαλέσουν στη μνήμη τους το πρόσωπο που απεικονιζόταν στη φωτογραφία.
Όλοι οι ασθενείς ανέφεραν ότι η φωτογραφία ήταν η δική τους, όταν είχε αναισθητοποιηθεί το αριστερό ημισφαίριο.
Όταν είχε αναισθητοποιηθεί το δεξί, οι τέσσερις στους πέντε ανέφεραν ότι επρόκειτο για φωτογραφία του διάσημου προσώπου.
Το αρχικό συμπέρασμα των ερευνητών επιβεβαιώθηκε και από ακόλουθο πείραμα καταγραφής της εγκεφαλικής δραστηριότητας σε δέκα υγιείς υπαλλήλους του νοσοκομείου, στους οποίους δόθηκαν παρόμοιες εικόνες.
Η νέα έρευνα, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, και ενισχύει την πεποίθηση των νευροψυχολόγων ότι το δεξί ημισφαίριο είναι κύρια υπεύθυνο για την ιδιότητα της αυτογνωσίας.
Η βιωματική εμπειρία της Δρ. Jill Bolte Taylor
Ένα πρωινό του Δεκεμβρίου το 1996, η Δρ. Jill Bolte Taylor, νευροανατόμος του Πανεπιστημίου του Harvard, ξύπνησε με ένα οξύ πόνο πίσω από το αριστερό της μάτι.
Σύντομα συνειδητοποίησε ότι δεν επρόκειτο για συνηθισμένο πονοκέφαλο, αλλά για ένα σπάνιο είδος εγκεφαλικού το οποίο «έκλεινε» σταδιακά τις λειτουργίες του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου της.
Η Δρ. Taylor ανακάλυψε εκείνη τη μέρα, ότι δεν μπορούσε να περπατήσει, να μιλήσει, να διαβάσει, να γράψει, ή να θυμηθεί οποιαδήποτε πληροφορία για τη ζωή της μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Ανακάλυψε όμως παράλληλα ένα καινούργιο κόσμο τον οποίο αγνοούσε μέχρι τότε: το άγνωστο κατά κύριο λόγο, δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου της.
Με τη βοήθεια της μητέρας της, χρειάστηκαν οκτώ χρόνια για να θεραπευθεί και να επανέλθει πλήρως στην ενεργό ζωή.
Η ίδια χαρακτηρίζει την εμπειρία της κάθε άλλο παρά αρνητική, αν και χρειάστηκε, σαν μικρό παιδί, να μάθει τα πάντα από την αρχή.
Η συγκλονιστική εμπειρία που άλλαξε τη ζωή της, επηρέασε την επιστημονική κοινότητα αλλά και χιλιάδες ανθρώπους.
Συγκλονιστική είναι επίσης, η παρουσίαση της Δρ. Jill Bolte Taylor, που έδωσε στο κανάλι TED:
Όλοι χρησιμοποιούμε σε ένα βαθμό και τα δυο ημισφαίρια του εγκεφάλου μας.
Όμως οι περισσότεροι έχουμε ένα κυρίαρχο ημισφαίριο, όπως έχουμε ένα κυρίαρχο χέρι, πόδι, μάτι και αυτί.
Ο Δυτικός (κυρίως) πολιτισμός, έχει διαμορφωθεί βασιζόμενος στις λειτουργίες του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου, τις οποίες θεωρεί πιο «φυσιολογικές» και αυτές ανταμείβει.
Είναι το μέρος του εγκεφάλου που ονομάζουμε «Εγώ», η ταυτότητα μας: ποιοι είμαστε, πού ανήκουμε, τι πιστεύουμε, οι επιθυμίες, οι φόβοι, οι στόχοι μας κ.λ.π.
Τα δυο ημισφαίρια επεξεργάζονται πληροφορίες με διαφορετικούς τρόπους.
Γνωρίζοντας αυτές τις διαφορές κατανοούμε τον εαυτό μας καλύτερα, αναγνωρίζουμε και αποδεχόμαστε τη μοναδικότητα των άλλων, είμαστε σε θέση να προσφέρουμε και να βοηθάμε τα παιδιά μας πιο αποτελεσματικά και ανοίγουμε νέες πόρτες προς την ενεργοποίηση μεγαλύτερου μέρους του εγκεφάλου μας.
Το αριστερό ημισφαίριο επεξεργάζεται πληροφορίες με γραμμικό, αναλυτικό τρόπο: από το μέρος στο όλον, από τις λεπτομέρειες στο σύνολο.
Αναλύει, κρίνει, εστιάζεται περισσότερο στο πρόβλημα.
Το δεξί ημισφαίριο ξεκινά από το σύνολο (τη μεγάλη εικόνα, τη λύση) για να προχωρήσει στα μέρη.
Είναι δημιουργικό και σκέφτεται έξω από όρια και τους περιορισμούς της λογικής.
Η οργάνωση, η λογική επεξεργασία και η τακτοποίηση είναι χαρακτηριστικά του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου..
Φτιάχνει λίστες, προγράμματα και τ’ αναλύει ή τα κατατάσσει, ακολουθώντας μια λογική σειρά, ανακαλώντας τα με την ίδια ευκολία.
Το δεξί ημισφαίριο συνθέτει και συνδέει πληροφορίες με βάση το νόημα που αυτές έχουν, μέσα στο πλαίσιο που βρίσκονται.
Τα φαινομενικά αντίθετα του αριστερού ημισφαιρίου είναι για το δεξί ημισφαίριο απλά διαφορετικές όψεις μιας μεγαλύτερης εικόνας.
Η μνήμη και η επεξεργασία της σκέψης στο αριστερό ημισφαίριο είναι λεκτική.
Αυτό το ημισφαίριο είναι υπεύθυνο για την κατανόηση των συμβόλων (όπως γράμματα, λέξεις), των αριθμών και των μαθηματικών ορισμών.
Το δεξί ημισφαίριο σκέφτεται με εικόνες, ψάχνει το νόημα, θέλει τα πράγματα χειροπιαστά.
Μια εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις , και σε αυτές τις εικόνες υπάρχει χρώμα, κίνηση, ρυθμός, μυρωδιές και φαντασία.
Ο διαχωρισμός του χρόνου σε γραμμικό (παρελθόν – παρόν – μέλλον) είναι ιδιότητα του αριστερού ημισφαιρίου.
Χρησιμοποιεί το παρελθόν (υποσυνείδητο) για να ερμηνεύσει το παρόν και να δράσει στο μέλλον.
Στο δεξί ημισφαίριο ο μόνος πραγματικός χρόνος είναι το παρόν, στο οποίο υπάρχει διαισθητικά με βάση τις αισθήσεις που παίρνει από το περιβάλλον και την εσωτερική καθοδήγηση στο εδώ και τώρα (υπερσυνείδητο).
Χρειαζόμαστε τις λειτουργίες του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου για να είμαστε αποτελεσματικοί και να συνδεόμαστε με τον υλικό, τρισδιάστατο κόσμο στον οποίο ανήκουμε.
Τα ένστικτα του βιολογικού μας εαυτού, προσφέρουν και εξασφαλίζουν την επιβίωση μας.
Η ποιότητα όμως της ζωής μας, η δημιουργικότητα, η ανθρωπιά μας, η ευτυχία, βρίσκονται στις ιδιότητες του δεξιού ημισφαιρίου το οποίο μας συνδέει με τα πάντα γύρω μας, το σύμπαν και την ανώτερη φύση μας.
Η αγνότητα, η αυθεντικότητα, ο αυθορμητισμός είναι όλα χαρακτηριστικά του άγνωστου ημισφαιρίου που όλοι διαθέτουμε αλλά βρίσκονται σε αδράνεια.
Σπάνια το σύστημα και ο πολιτισμός που έχουμε δημιουργήσει συνδέει πληροφορίες, τομείς και θέματα με τρόπο ολιστικό.
Προτιμά την κατάταξη, την αντιπαράθεση, την επιβολή ή τη φυγή.
Αλλά είναι αυτή η εξειδίκευση, ο διαχωρισμός και η ανάλυση που συχνά μας κρατάνε μακριά από την αλήθεια.
Κάποια στιγμή χρειάζεται να διερωτηθούμε μήπως έχουμε συλλάβει τις ιδέες μας ανάποδα ή αν υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα που δεν γνωρίζουμε παρά τα ελάχιστα που πιστεύουμε πως ξέρουμε και επιτρέπουμε να διαμορφώνουν την πραγματικότητα μας.
Διαθέτουμε τον πλέον εξελιγμένο, τέλειο και ασύγκριτα σπουδαίο υπολογιστή που έχει δημιουργηθεί ή πρόκειται να δημιουργηθεί ποτέ.
Μένει στην ελεύθερη βούληση του καθενός μας να τον γνωρίσουμε.