Στα παιδιά, μιλάμε ανάλογα την ηλικία τους. Είναι διαφορετικό να μιλάς με ένα παιδάκι 3 ετών ή ένα 10χρονο, και εντελώς διαφορετικό να συζητάς με τους εφήβους.
Οι γονείς θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι, για το πώς θα συζητήσουν με τα παιδιά τους, όταν θ αρχίσουν να εκφράζουν τις απορίες αλλά και τους φόβους τους.
Να είναι σε θέση να απαντήσουν σε όλες τις ερωτήσεις τους, καθώς τα σημερινά παιδιά είναι εκτεθειμένα σε όλες τις πληροφορίες που διαχέονται μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου.
Στην εποχή μας, ζητήματα που αφορούν στη βία, το έγκλημα και τον πόλεμο- είτε αναφέρονται σε τηλεοπτικές εκπομπές, ηλεκτρονικά παιχνίδια ή δελτία ειδήσεων- γίνονται αντιληπτά ακόμη και από τα πιο μικρά παιδιά.
Από που ξεκινάς όταν πρέπει να εξηγήσεις όλα αυτά τα γεγονότα, στα παιδιά σου;
Δεδομένης της εκτενούς κάλυψης και αναπαραγωγής από την τηλεόραση, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο, πρέπει να έχετε ένα πλάνο για τον τρόπο συζήτησης ακόμη και του χειρότερου θέματος με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του παιδιού, προκειμένου το παιδί να κατανοήσει και να μην δημιουργηθούν φοβίες, αίσθηση απειλής και ανασφάλειας.
Ακολουθούν συμβουλές και τρόποι έναρξης μιας τέτοιας συζήτησης που θα σας βοηθήσουν να προσεγγίσετε δύσκολα θέματα σε ένα μοίρασμα με τα παιδιά σας, αναλόγως την ηλικία τους.
Οι συμβουλές γράφηκαν με την επιστημονική επιμέλεια της Λουκίας Αποστολίδη, Ψυχολόγου, Επιστημονικού Συνεργάτη του Τμήματος Πρόληψης Παιδικής & Εφηβικής Παχυσαρκίας, Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών
-Ηλικία 2 έως 6
-Αποφύγετε τη συζήτηση ή την έκθεση σε ιδιαιτέρως τρομακτικές ειδήσεις.
-Όσο μπορείτε, περιμένετε να δείτε ειδήσεις αφού τα μικρά παιδιά πάνε για ύπνο, προκειμένου να αποφύγετε συζητήσεις για ειδεχθή θέματα.
-Μην αναφέρετε κάτι εκτός και αν είστε πεπεισμένοι ότι γνωρίζουν κάτι.
–Δεν υπάρχει λόγος να κάνετε αναφορά σε θέματα όπως παραβίαση παιδιών ή βία σε σχολεία, πολεμικές συρράξεις και παρεμφερή γεγονότα παρουσία μικρών παιδιών.
-Αν υποψιάζεστε ότι γνωρίζουν κάτι μπορείτε να τα ρωτήσετε σχετικά ώστε να διαπιστώσετε αν είναι κάτι που χρήζει περαιτέρω συζήτησης.
–Επιβεβαιώστε την ασφάλεια της οικογένειάς σας.
Είναι σημαντικό για τα μικρά παιδιά να γνωρίζουν ότι είναι ασφαλή, ότι η οικογένειά τους είναι εντάξει και ότι κάποιος έχει επιληφθεί του προβλήματος.
-Οι αγκαλιές, επίσης, κάνουν θαύματα.
–Απλοποιήστε σύνθετες ιδέες και προχωρήστε.
Οι αφηρημένες έννοιες ενδέχεται να περιπλέξουν τα πράγματα ή, ακόμη, και να τρομάξουν ένα μικρό παιδί.
Χρησιμοποιήστε συγκεκριμένους όρους και οικείες αναφορές που το παιδί θα κατανοήσει, και προσπαθείστε να μην είστε υπερ-αναλυτικοί.
-Διαχωρίστε το «πραγματικό» από το «υποτιθέμενο».
Τα μικρά παιδιά έχουν ζωηρή φαντασία και ενδέχεται να μπερδέψουν την πραγματικότητα με κάτι φανταστικό.
Μπορεί να σας ρωτήσουν αν μία τρομακτική ιστορία αληθεύει.
Να είστε ειλικρινής χωρίς πολλές λεπτομέρειες και εμβάθυνση στις πληροφορίες.
-Ηλικία 7 έως 12
–Τηρήστε στάση αναμονής.
-Εκτός εάν ρωτήσουν ή γνωρίζετε ότι έχουν εκτεθεί σε σχετική πληροφορία ή συμβάν, μην αισθάνεστε ότι πρέπει να συζητήσετε τρομακτικά νέα.
–Εάν τα παιδιά εμφανίσουν σημάδια δυσφορίας, άγχους ή οποιαδήποτε άλλη ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά, πλησιάστε τα και προσκαλέστε τα σε συζήτηση.
Μιλήστε και ακούστε.
–Επειδή πολλές φορές οι πηγές της πληροφορίας, πχ. Διαδίκτυο, δεν είναι αξιόπιστες προσπαθείστε να αξιολογήσετε τι ακριβώς γνωρίζουν πριν ξεκινήσετε να επεξηγείτε ώστε να μην τα ταράξετε περαιτέρω και να μην ανοίξει το «κουτί της Πανδώρας». —Κάντε διερευνητικές ερωτήσεις όπως «Τι άκουσες;», «που το άκουσες αυτό;».
–Να είστε ευθείς και ειλικρινείς.
Τα παιδιά μπορούν να μάθουν αυτό που θέλουν από διαφορετικές πηγές και η αλήθεια πρέπει να προέρχεται από εσάς.
–Δε χρειάζεται να δώσετε όλες τις λεπτομέρειες.
-Συζητήστε τον αισθησιασμό στις ειδήσεις και τα ΜΜΕ.
-Μιλήστε με τα παιδιά για το πως τα ΜΜΕ χρησιμοποιούν ακραία θέματα προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή καθώς και για το πως μπορεί να μας τραβήξει την προσοχή ακραίες συμπεριφορές.
Αυτό βοηθά το παιδί να έχει κριτική σκέψη για τη σχετική σημασία των θεμάτων, τις λέξεις και τις εικόνες που χρησιμοποιούνται για να προσελκύσουν τα Μέσα το κοινό αλλά και για τις προσωπικές τους επιλογές στο κομμάτι αυτό.
–Εξηγήστε το πλαίσιο και δώστε προοπτική.
Με τη δική σας εμπειρία ζωής, τη γνώση και τη σοφία μπορείτε να εξηγήσετε διάφορες συνθήκες γύρω από συγκεκριμένα ζητήματα.
Αυτή είναι μία διαδικασία που δίνει στα πράγματα νόημα και διαύγεια– και είναι σημαντικό για τα παιδιά να είναι σε θέση να βρίσκουν τη λογική και των αρνητικών ή δυσάρεστων πραγμάτων.
–Για να μπορούν να διαχειρίζονται τα ισχυρά συναισθήματα που δημιουργούν εικόνες όπως πχ. ξυλοδαρμών ή ανθρώπινης δυστυχίας, τα παιδιά πρέπει να μάθουν να αποστασιοποιούνται από τρομακτικά γεγονότα, να κατανοούν τις υποκείμενες αιτίες και, ενδεχομένως, να παίρνουν μέρος σε ουσιαστικούς τρόπους βελτίωσης των πραγμάτων, όπως η κοινωνική προσφορά και η εκπαίδευση.
-Έφηβοι
–Υποθέστε ότι ξέρουν αλλά μην υποθέτετε ότι η γνώση τους είναι πλήρης.
–Οι έφηβοι λαμβάνουν σωρεία πληροφοριών από το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το YouTube κ.α. που ενδέχεται να είναι παραπλανητικές ή λανθασμένες. -Ωστόσο, είναι σημαντικό να σεβαστείτε τη γνώση τους και την ικανότητά τους να μαθαίνουν πράγματα ανεξάρτητα καθώς αυτή είναι η διαδικασία που θέλετε να ενθαρρύνετε.
–Εσείς θα πρέπει να συμπληρώσετε τα κενά, να δώσετε μία συνολικότερη εικόνα και να μοιραστείτε αυτά που ξέρετε.
–Κάντε τους να μιλήσουν.
-Το γυμνάσιο και το λύκειο μπορεί να είναι δύσκολη περίοδος, καθώς οι έφηβοι αρχίζουν να απορρίπτουν τις ιδέες των γονιών τους, ανησυχούν για τη γνώμη των φίλων τους και αποκτούν τη δική τους άποψη.
-Αυτός ο «αποχωρισμός» μπορεί να είναι ιδιαιτέρως δύσκολος όταν συμβαίνουν τραυματικά γεγονότα ή όταν γνωρίζετε ότι έχουν αλληλεπίδραση με περιεχόμενο από τα ΜΜΕ για πιο ώριμο κοινό.
-Προκειμένου να διατηρήσετε τις συζητήσεις που είχατε μαζί τους όσο ήταν μικρότεροι– και να μείνετε συνδεδεμένοι και σχετικοί- αντισταθείτε στην παρόρμηση να τους κάνετε κήρυγμα και, αντ’ αυτού, ρωτήστε τους τη γνώμη τους για διάφορα θέματα.
–Ενθαρρύνετέ τους να υποστηρίζουν τις ιδέες τους με λογικά επιχειρήματα και να μην αναπαράγουν την άποψη τρίτων.
-Πείτε: «μπορεί να μην συμφωνούμε πάντα όμως έχω περιέργεια να ακούσω τι έχεις να πεις».
-Δεχθείτε την άποψή τους αλλά διευρύνετε τους ορίζοντές τους.
-Τα δημοφιλή θέματα μονοπωλούν τα νέα, όμως οι έφηβοι είναι εξίσου πιθανόν να δουν προκλητικά θέματα, ιστορίες και τηλεοπτικούς χαρακτήρες που τραβούν το ενδιαφέρον του κοινού.
-Δώστε στους εφήβους τα εργαλεία να αξιολογούν κριτικά τις πληροφορίες, από όποια πηγή και αν προέρχονται.
-Διδάξτε τους να αμφισβητούν αυτό που βλέπουν με το να αναρωτιούνται «Ποιος το έφτιαξε αυτό;», «Ποια η γνώμη που εκφράζεται εδώ;», «Ποια πληροφορία λείπει;» και «Τι θα σκεφτούν οι φίλοι μου γι’ αυτό;».
-Αυτές οι ερωτήσεις ωθούν τους εφήβους να αξιολογούν τις πληροφορίες, να σκέφτονται πέρα από μια ελκυστική επικεφαλίδα ή ένα αστείο meme, και να ερευνούν βαθύτερα ένα θέμα.
-Δώστε ελπίδα.
Οι γρήγορες εναλλαγές διάθεσης είναι το βασικό χαρακτηριστικό της εφηβείας.
Όμως, η έκθεση σε λυπηρά νέα, σε θέματα που αφορούν στη βία, το έγκλημα και τον πόλεμο, μέσω βιντεοπαιχνιδιών, social media και ταινιών, μπορεί να κουράσουν τους εφήβους.
–Μην προσπαθείτε να δείξετε αφελείς, οι έφηβοι το αντιλαμβάνονται, όμως, μιλήστε τους για ουσιαστικούς τρόπους συμβολής στον κόσμο, οτιδήποτε προάγει το κοινό καλό.
–Η ιδέα του θετικού αντίκτυπου αποκαθιστά την ψυχή και ενισχύει την ανθεκτικότητα που θα χρειαστούν στη ζωή τους.
Μην ξεχάσετε την αξία της Αγάπης που είναι απαραίτητη για την ψυχική υγεία των παιδιών, να την δείχνετε στα παιδιά σας, ακόμη και τις ώρες των συζητήσεων, της αγκαλιάς όπως προαναφέρθηκε, αλλά και της σιγουριάς που πρέπει να εμπνέεται στα μικρά, κυρίως παιδιά.
Γιατί όχι και στα μεγαλύτερα;