Περιβαλλοντικοί παράγοντες στους οποίους εκτίθενται οι έγκυοι αλλά και τα βρέφη, κατά την διάρκεια του πρώτου χρόνου της ζωής τους, έχουν μεγάλη επίδραση στον προγραμματισμό των ενδοκυττάριων μηχανισμών, της επικοινωνίας μεταξύ των κυττάρων και της ρύθμισης μεταβολικών λειτουργιών. Αυτές οι «τροποποιήσεις» που μπορεί να υποστεί το γενετικό μας υλικό, τα γονίδια μας, φαίνεται να επηρεάζουν την εμφάνιση πολλών παθήσεων τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλικο ζωή.
Ο Dr. Barker, από τους θελεμιωτές της υπόθεσης ότι το ενδομήτριο περιβάλλον παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην δημιουργία χρονίων παθήσεων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία και η καρδιοπάθειες (the Barker Hypothesis), πιστεύει πώς “τα γονίδια είναι η συνταγή”, αλλά η μητέρα είναι αυτή που προσφέρει τα “υλικά”, και από αυτά εξαρτάται η ποιότητα του τελικού αποτελέσματος. Μια δήλωση εξαιρετικής σημασίας για όλες τις μέλλουσες μαμάδες: ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε το σώμα μας και την υγεία μας πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να στιγματίσει την υγεία των παιδιών μας!
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν :
- το κάπνισμα,
- η διατροφή της μητέρας με πολλά λιπαρά,
- η αύξηση του βάρους της εγκύου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης,
- τα επίπεδα του σακχάρου στη μητρική κυκλοφορία,
- η άσκηση.
Όλα αυτά φαίνεται να επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την μελλοντική ανάπτυξη και τον μεταβολισμό του εμβρύου. Βασισμένοι σε αυτά τα στοιχεία, πολλοί ερευνητές προτείνουν ότι η πρόληψη χρόνιων μεταβολικών προβλημάτων θα πρέπει να ξεκινά από την μέλλουσα μητέρα.
Αυτές τις διαπιστώσεις έρχεται να επιβεβαιώσει ένα επιστημονικό άρθρο στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό New England of Medicine το οποίο θέτει και το ερώτημα: «Πόσο νωρίς πρέπει να ξεκινά η πρόληψη της παχυσαρκίας». Στο άρθρο αναλύονται όλα τα στοιχεία για την επίδραση της μητρικής παχυσαρκίας και της μεγάλης αύξησης του βάρους στην εγκυμοσύνη στην μελλοντική υγεία τόσο της μητέρας όσο και των απογόνων της.
Η παχυσαρκία της εγκύου εναποθέτει λίπος στο έμβρυο
Η παχυσαρκία έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις παγκοσμίως, ενώ στην Ελλάδα το ένα τρίτο των ανδρών και των γυναικών είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενώ είμαστε πρώτοι στην Ευρώπη σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας. Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες. Ακόμα και γυναίκες με φυσιολογικό βάρος που παίρνουν υπερβολικά κιλά στην πρώτη τους εγκυμοσύνη κινδυνεύουν να έχουν μια δεύτερη ή και τρίτη εγκυμοσύνη ούσες υπέρβαρες, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για επιπλοκές όπως ο είναι ο σακχαρώδης διαβήτης της κύησης. Αν η πρόσληψη βάρους στην εγκυμοσύνη δεν είναι προσεκτική και δεν χάνονται όλα τα περιττά κιλά μετά την λοχεία, αυξάνεται η πιθανότητα σταδιακής αύξησης του βάρους και μελλοντικής παχυσαρκίας της γυναίκας, με όλες τις επιπλοκές που αυτό έχει σαν αποτέλεσμα.
Η μητρική παχυσαρκία, η υπερβολική πρόσληψη βάρους στην εγκυμοσύνη (ακόμα και όταν το σάκχαρο της εγκύου είναι φυσιολογικό) σχετίζονται με αυξημένη εναπόθεση λίπους στο έμβρυο και φαίνεται να προκαλούν επιγενετικές αλλαγές στα γονίδια που έχουν σχέση με τον μεταβολισμό, δημιουργώντας έτσι πιθανώς ένα «φαύλο κύκλο», ένα μοντέλο παχυσαρκίας και για τις επόμενες γενεές, καθώς ένα κορίτσι που θα γεννηθεί από μια υπέρβαρη μαμά, έχει αυξημένο κίνδυνο να μεγαλώσει το ίδιο και να γίνει μια υπέρβαρη μητέρα.
Οι πρώτοι μήνες ζωής του νεογνού φαίνεται επίσης να παίζουν σημαντικό ρόλο στον κίνδυνο για ανάπτυξη παχυσαρκίας και παράγοντες που φαίνεται να παίζουν ρόλο είναι η διάρκεια του θηλασμού, η διάρκεια του ύπνου, η ηλικία που ξεκινούν οι στερεές τροφές αλλά και ο ρυθμός αύξησης του βάρους τους πρώτους μήνες ζωής.
?λλες μελέτες δείχνουν ότι, μέχρι και τα πρώτα τρία χρόνια ζωής, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας επηρεάζονται πολύ από τις συνήθειες διατροφής της μητέρας τις οποίες τείνουν να μιμηθούν- για παράδειγμα όταν η μαμά τρώει σε κάθε γεύμα φρούτα και λαχανικά αυξάνονται οι πιθανότητες τα παιδιά της όταν μεγαλώσουν να κάνουν αντίστοιχες διατροφικές επιλογές.
Οι επαγγελματίες υγείας έχουν ευθύνη
Όλοι όσοι έρχονται σε επαφή με νέες γυναίκες και μελλοντικές μαμάδες έχουν ευθύνη καθώςο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός στην πρόληψη νόσων που έχουν τεράστια υγειονομική σημασία. Η περίοδος που μια γυναίκα προσπαθεί να γίνει μητέρα είναι μια ιδανική ευκαιρία να αλλάξει διατροφικές συνήθειες, να βάλει στην ζωή της την συστηματική άσκηση, να κόψει το κάπνισμα και, με την βοήθεια των ιατρών της να υιοθετήσει έναν καλύτερο τρόπο ζωής για την ίδια και την οικογένεια της.
Μεντζελοπούλου Παρασκευή – Ενδοκρινολόγος
Λέκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Harvard