Η ενδομητρίωση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, χωρίς φυλετικές, κοινωνικές και οικονομικές διακρίσεις.
Χαρακτηρίζεται από την παρουσία και ανάπτυξη ιστολογικών στοιχείων που είναι παρόμοια με ενδομητρικούς αδένες και στρώμα σε ανατομικά όργανα, δομές και ιστούς εκτός της μήτρας, προκαλώντας έτσι μια χρόνια φλεγμονώδη αντίδραση.
Όσον αφορά τον επιπολασμό της νόσου, το ποσοστό προσβολής είναι 6-10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας με συχνότητα 38% (20-50%) σε άτοκες γυναίκες, και 71-78% σε γυναίκες με χρόνιο πυελικό άλγος.
Αποτελεί ένα χρόνιο γυναικολογικό νόσημα με κυριότερες εκδηλώσεις αυτές του χρόνιου πυελικού άλγους και της υπογονιμότητας.
Η παθογένεια της νόσου φαίνεται να συνδέεται με τη μεταφορά, εμφύτευση και ανάπτυξη του ενδομητριοειδούς ιστού στην περιτοναϊκή κοιλότητα, μέσω παλίνδρομης ροής των ενδομητρικών αυτών στοιχείων κατά τη διάρκεια της εμμηνορρυσίας.
Οι κλινικές εκδηλώσεις της ενδομητρίωσης ποικίλουν τόσο στον τρόπο με τον οποίον παρουσιάζονται, όσο και στη διάρκεια.
Συμπτώματα
Η δυσμηνόρροια, ο χρόνιος πυελικός πόνος, η δυσπαρευνία, τα κλινικά συμπτώματα από το έντερο ή την ουροδόχο κύστη με ή χωρίς ανώμαλη αιμόρροια, καθώς και η δυσχεσία συνιστούν συνοπτικά την κύρια κλινική συμπτωματολογία της νόσου.
Οι γυναίκες με ενδομητρίωση συχνά έρχονται αντιμέτωπες με δύο μεγάλα προβλήματα: το χρόνιο πυελικό πόνο και την υπογονιμότητα, ταυτόχρονα η ξεχωριστά.
Θεραπεία
Η θεραπεία μπορεί να είναι φαρμακευτική, χειρουργική ή ο συνδυασμός και των δύο.
Σε γυναίκες με πόνο και γνωστό ιστορικό ενδομητρίωσης αλλά και επιθυμία μελλοντικής γονιμότητας, η αρχική θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται στη χρήση διαφόρων φαρμακευτικών σκευασμάτων όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (NSAIDS), τα από του στόματος αντισυλληπτικά χάπια, ο κολπικός αντισυλληπτικός δακτύλιος, καθώς και το διαδερμικό patch (οιστρογόνων/προγεστερόνης).
Επίσης, η χορήγηση από του στόματος ή παρεντερικά προγεσταγόνου (οξεϊκή μεδροξυπρογεστερόνη, διενογέστη), ή αντιπρογεσταγόνου (γεστρινόνη) αποτελεί μία ακόμη αρκετά δραστική επιλογή.
Ακόμα, τα GNRH ανάλογα (nafarelin, leuprolide, triptorelin) είναι μία σοβαρή εναλλακτική στην αντιμετώπιση του χρόνιου πυελικού πόνου με υψηλή αποτελεσματικότητα.
Το 3μηνο σχήμα θεωρείται αρκετά δόκιμο με σημαντική βελτίωση της δυσμηνόρροιας. Υπάρχει, βέβαια, και το ενδεχόμενο χορήγησης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (>1 έτους) με προσθήκη μικρών δόσεων προγεσταγόνου μόνου ή σε συνδυασμό με οιστρογόνο (add-back therapy).
Η ενδομήτρια τοποθέτηση σπειράματος λεβονογεστρέλης έχει επίσης αποδειχθεί δραστική στη μείωση του πυελικού πόνου.
Η δαναζόλη είναι ένα παράγωγο της τεστοστερόνης που έχει χρησιμοποιηθεί με αρκετές παρενέργειες όπως η ακμή και οι ανδρογονικές επιπτώσεις (δασυτριχισμός).
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί η χρήση των αναστολέων της αρωματάσης (αναστροζόλη, λετροζόλη) με συγχορήγηση προγεστερινοειδών ή συνδυασμένων αντισυλληπτικών.
Η Λαπαροσκοπική μέθοδος
Στον αντίποδα της φαρμακευτικής αντιμετώπισης κυρίαρχη θέση κατέχει η λαπαροσκοπική μέθοδος με σκοπό την εξάλειψη των ενδομητριωσικών εστιών (θερμική καταστροφή-εξάχνωση), τη λύση των συμφύσεων, καθώς και τη διακοπή ή ακόμα και την εξαίρεση του ιερού νεύρου (προϊερά νευρεκτομή/LUNA).
Όσον αφορά τη χειρουργική αντιμετώπιση των ενδομητριωμάτων, η λαπαροσκοπική κυστεκτομή χαρακτηρίζεται από χαμηλότερα ποσοστά υποτροπής σε σχέση με τον πόνο, όπως και επίσης από υψηλότερα ποσοστά αυτόματης μελλοντικής κύησης.
Τέλος, η ολική υστερεκτομή μετά των εξαρτημάτων με συναφαίρεση του συνόλου των ορατών εστιών ενδομητρίωσης σε γυναίκες που έχουν ολοκληρώσει τον οικογενειακό τους προγραμματισμό, αποτελεί μία ριζική λύση όταν οι άλλες συντηρητικές μέθοδοι έχουν αποτύχει.
Στο πλαίσιο αντιμετώπισης της υπογονιμότητας, η οποία οφείλεται στην ενδομητρίωση, δε συστήνεται η ορμονική θεραπεία καταστολής της ωοθηκικής λειτουργίας με σκοπό τη βελτίωση της γονιμότητας, παρά η λαπαροσκοπική εξαίρεση και καταστροφή των ενδομητριωσικών εστιών, η κυστεκτομή και η λύση των συμφύσεων που προκαλούν παραμόρφωση της πυελικής ανατομίας.
Συμπερασματικά, η ενδομητρίωση αποτελεί μία παθολογική οντότητα με κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις, αλλά και σοβαρές επιπτώσεις στην καθημερινότητα της σύγχρονης γυναίκας.
Στόχος μας, πρέπει να είναι η καλύτερη διαχείριση και γνώση της νόσου, με σκοπό την ελάττωση τόσο του ατομικού, όσο και του κοινωνικού κόστους της ασθένειας.