Η κορτιζόνη είναι μία ορμόνη, που στον οργανισμό παράγεται υπό τη μορφή της κορτιζόλης από τα επινεφρίδια, τους δύο μικρούς αδένες που βρίσκονται στο πάνω μέρος κάθε νεφρού. Η κορτιζόλη λοιπόν που παράγεται από το σώμα μας συμβάλλει σε πολλές λειτουργίες του οργανισμού, όπως ο μεταβολισμός των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και των λιπών, η απάντηση στο stress, η φλεγμονώδης απάντηση και πολλές ακόμη.
Η χρήση της κορτιζόνης φαρμακευτικά είναι διαδεδομένη στην αντιμετώπιση πολλών παθήσεων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου. Παρόλο που είναι πιθανόν να προκαλέσει αρκετές ανεπιθύμητες δράσεις, αποτελεί μία από τις πιο αποτελεσματικές επιλογές για την αντιμετώπιση νόσων που χαρακτηρίζονται από ανεξέλεγκτη φλεγμονή.
Σε ποιες παθήσεις χορηγείται;
Η κορτιζόνη λοιπόν, έχοντας αντιφλεγμονώδη, αναλγητική και ανοσοκατασταλτική δράση, χορηγείται για τη θεραπεία μεγάλου αριθμού νοσημάτων. Τα παρακάτω νοσήματα είναι αδύνατο να αντιμετωπιστούν χωρίς τη βοήθειά της.
- ρευματοειδής αρθρίτιδα
- νόσος Addison
- σύνδρομο Cushing
- φλεγμονώδεις καταστάσεις του δέρματος και των εντέρων
- αυτοάνοσες ασθένειες
- αλλεργίες
Παρενέργειες από τη λήψη κορτιζόνης
Ένα τόσο ευρείας δράσεως φάρμακο δε θα ήταν δυνατό να μη συνοδεύεται και από πλήθος παρενεργειών. Οι παρενέργειες αυτές εξαρτώνται:
- από την ποσότητα του χορηγούμενου φαρμάκου
- από τη χρονική διάρκεια κατά την οποία ακολουθείται η συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή
Συχνότερη είναι η εμφάνιση:
- οστεοπόρωσης
- λοιμώξεων
- αυξημένης όρεξης
- υπέρτασης
- καταρράκτη
- οιδήματος
- ευφορίας
- ψυχώσεις
Κάποιες από τις παρενέργειες που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια χορήγησης κορτιζόνης είναι άμεσα εξαρτώμενες από τη διατροφή. Αλλαγές στις καθημερινές διατροφικές συνήθειες μπορεί ακόμα και να αποτρέψουν τα δυσάρεστα αυτά συμπτώματα.
Η αυξημένη όρεξη είναι μια δράση της κορτιζόνης και σε συνδυασμό με την κατακράτηση υγρών μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική αύξηση του βάρους. Επειδή λοιπόν η απώλεια των περιττών κιλών απαιτεί αρκετή προσπάθεια είναι καλύτερο να μην αφήσουμε τη λήψη κορτιζόνης να επηρεάσει το βάρος μας. Η ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφών από όλες τις ομάδες, όπως αναφέρθηκαν και παραπάνω, σε συνδυασμό με τη σωματική άσκηση θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε ένα υγιές σωματικό βάρος.
Παρουσία οιδήματος και περιορισμός πρόσληψης νατρίου
Η παρουσία οιδήματος, λόγω της κατακράτησης νατρίου και υγρών, είναι η κυριότερη παρενέργεια που σχετίζεται με διατροφικούς παράγοντες. Αποτέλεσμα του προαναφερόμενου οιδήματος είναι και η αύξηση του σωματικού βάρους. Ο περιορισμός της πρόσληψης νατρίου είναι σημαντικός τόσο για την αποφυγή του οιδήματος, όσο και για τη διατήρηση του σωματικού βάρους. Το πρόσθετο αλάτι στο φαγητό πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια χορήγησης κορτιζόνης και για διάστημα περίπου έξι μηνών, μετά το τέλος της φαρμακευτικής αγωγής.
Ποια τρόφιμα είναι πλούσια σε νάτριο;
Εκτός όμως από το επιτραπέζιο αλάτι, πολλές από τις τροφές που καθημερινά καταναλώνονται έχουν αυξημένη περιεκτικότητα σε νάτριο.
- ψωμί και φρυγανιές
- τουρσιά κονσερβοποιημένα
- καπνιστά- παστά
- αλλαντικά
- αλμυρά τυριά και αλατισμένους ξηρούς καρπούς
- ελιές
- μαγιονέζα
- έτοιμες σάλτσες
- σνακ εμπορίου όπως τα πατατάκια, τα γαριδάκια, τα αλμυρά αρτοπαρασκευάσματα
- έτοιμο φαγητό όπως σουβλάκια, πίτσες, αλμυρές κρέπες
- μαγειρική σόδα, μπεϊκιν πάουντερ
Στη σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων κάποιες από αυτές τις τροφές, όπως το ψωμί και οι φρυγανιές, παράγονται χωρίς την προσθήκη νατρίου προσφέροντας έτσι, τη δυνατότητα να καταναλωθούν και από άτομα που πρέπει να ακολουθήσουν μια διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο. Πάντως, η χρήση των ετικετών τροφίμων είναι απαραίτητη όταν χρειάζεται να προσεχθεί η πρόσληψη νατρίου.
Πώς θα προσθέσετε γεύση χωρίς αλάτι;
Για να νοστιμίσετε το φαγητό σας μπορείτε να προσθέσετε ξύδι, χυμό λεμονιού, διάφορα μπαχαρικά, κρεμμύδι, σκόρδο.
Δοκιμάστε τους παρακάτω συνδυασμούς με καρυκεύματα:
- Γαρύφαλο: Συνοδεύει ιδανικά τις συνταγές με κρέας
- Γλυκάνισο: Ταιριάζει με σκούρα κρέατα όπως η πάπια, μπορεί να προστεθεί σε σάλτσα σόγιας και γενικότερα σε κινέζικες συνταγές
- Θυμάρι και ρίγανη: Ταιριάζει σε σαλάτες, σε σάλτσες, σε θαλασσινά αλλά και σε κρέατα σχάρας
- Κάρι: Δίνει άρωμα σε κρέατα, ρύζι και σάλτσες
- Κύμινο: Μπαχαρικό με έντονη μυρωδιά, μπαίνει σχεδόν σε όλα τα κρέατα
- Μοσχοκάρυδο: Χρησιμοποιείται σε σάλτσες όπως η μπεσαμέλ, σε πιάτα με κρεατικά
- Πάπρικα: Συνδυάζεται με πουλερικά, θαλασσινά, σούπες και σάλτσες
Κορτιζόνη και σακχαρώδης διαβήτης
Η αύξηση του σακχάρου στο αίμα είναι μια ακόμα πιθανή συνέπεια της λήψης κορτιζόνης. Για την αποφυγή αυτών των υψηλών τιμών, η διατροφή των ασθενών που χρησιμοποιούν αυτή τη φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να ακολουθεί τις αρχές της διατροφής του σακχαρώδους διαβήτη. Τα μικρά και συχνά γεύματα, καθώς και η αποχή από τα απλά σάκχαρα (ζάχαρη, μέλι, μαρμελάδα, γλυκά και αναψυκτικά με ζάχαρη) θα συνεισφέρουν στην καλύτερη ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος.
Τρία κυρίως γεύματα και δύο σνακ, με χρονική απόσταση μεταξύ τους τις δύο με τρεις ώρες, είναι απαραίτητα. Η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων αλλά και δημητριακών ολικής άλεσης πρέπει να αποτελεί τη βάση της καθημερινότητας των ατόμων αυτών ώστε να προσλαμβάνουν την απαιτούμενη ποσότητα φυτικών ινών για να επιτευχθούν ιδανικές τιμές σακχάρου στο αίμα.
Φροντίζουμε κάθε γεύμα μας να είναι ισορροπημένο και να περιέχει τρόφιμα ανεκτά από το γαστρεντερικό από όσο το δυνατόν περισσότερες ομάδες τροφίμων (κρέας, δημητριακά, όσπρια, φρούτα, λαχανικά). Λαμβάνουμε ακόμη επαρκή ποσότητα πρωτεΐνης καθώς η κορτιζόνη συνδέεται με μείωση της μυϊκής μάζας και αποφεύγουμε την κατανάλωση αλκοόλ.
Κορτιζόνη και υγεία των οστών
Η οστεοπόρωση είναι από τις συχνότερες παρενέργειες της κορτιζόνης. Οφείλεται στην ικανότητά των κορτικοστεροειδών να εμποδίζουν την επαρκή απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο και να μειώνουν το σχηματισμό των οστών οδηγώντας έτσι σε μείωση της οστικής μάζας. Για να θωρακίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τα οστά μας:
– Kαταναλώνουμε τρεις μερίδες γαλακτοκομικών ημερησίως μόνο σε περίπτωση που τα γαλακτοκομικά είναι ανεκτά από το γαστρεντερικό μας σύστημα. Ως μερίδα υπολογίζεται το ένα ποτήρι γάλα ή το 1 κεσεδάκι γιαούρτι ή 30 γρ τυρί. Ωστόσο, πέρα από τα γαλακτοκομικά υπάρχουν και άλλες καλές πηγές ασβεστίου, όπως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα ψάρια και οι ξηροί καρποί.
– Καθώς όμως σε περιόδους έξαρσης της ΙΦΝΕ τα περισσότερα από τα παραπάνω τρόφιμα είναι απαγορευμένα λόγω της αύξησης των κενώσεων και του κοιλιακού άλγους που προκαλούν, κρίνεται απαραίτητη η λήψη κάποιου σκευάσματος ασβεστίου. Συμβουλευόμαστε το γιατρό μας για να μας προτείνει το κατάλληλο σκεύασμα.
– Ασκούμαστε! Η άσκηση φαίνεται να παίζει προστατευτικό ρόλο ενάντι στην απώλεια της οστικής μάζας. Σε περίπτωση που τα συμπτώματα δε μας επιτρέπουν κάποιο είδος οργανωμένης άσκησης ακόμη και ένας εικοσάλεπτος περίπατος 3-5 φορές την εβδομάδα μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως ευεργετικός.
Συμπερασματικά, οι περισσότερες από τις ανεπιθύμητες δράσεις της κορτιζόνης σχετίζονται με τη διατροφή. Επειδή λοιπόν μέσω του κατάλληλου διαιτολογίου μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ενδεχόμενες παρενέργειες, η προσοχή μας στην επιλογή τροφίμων πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυξημένη κατά τη διάρκεια αλλά καθώς και για 5-6 μήνες μετά τη διακοπή της θεραπείας.
Συμπερασματικά
Όπως λοιπόν φαίνεται από όλα τα προαναφερόμενα, ο ρόλος της διατροφής κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής αγωγής με κορτιζόνη είναι εξαιρετικά σημαντικός. Κάνοντας μικρές τροποποιήσεις στη διατροφική μας καθημερινότητα, έχουμε τη δυνατότητα να αποφύγουμε ένα μεγάλο αριθμό δυσάρεστων και επικίνδυνων παρενεργειών, διασφαλίζοντας παράλληλα το μεγαλύτερο δυνατό όφελος που μπορούμε να έχουμε από τη λήψη αυτού του φαρμάκου.