Η ακρόαση μουσικής έχει ευεργετικές ιδιότητες στους ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο. Η μουσική μπορεί εύκολα να εισαχθεί στο κλινικό πλαίσιο, βελτιώνοντας αρκετά την κατάσταση των ασθενών.
Οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας είναι σκληρές και επιβαρύνουν τον οργανισμό του ασθενούς.
Επιπρόσθετα, η διαδικασία της ακτινοθεραπείας εκτός από σωματικές παρουσιάζει και ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες.
Η μουσική επομένως, όπως έχει αποδειχθεί και ερευνητικά μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους που πάσχουν από την επάρατη νόσο να απομακρυνθούν τρόπον τινά από την αρνητική αυτή εμπειρία και να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν υψηλά τα επίπεδα στρες, φόβου και αρνητικών συναισθημάτων.
Οι οικογένειες των ασθενών έχουν επίσης τη δυνατότητα να συμμετέχουν στις μουσικοθεραπευτικές μεθόδους.
Ταυτόχρονα, η μουσική χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει μια χαλαρή διάθεση, μια αίσθηση οικειότητας που εμπνέει ασφάλεια και ενθαρρύνει την έκφραση συναισθημάτων (Αθανασάκης & Καραβασιλειάδου, 2012).
Μουσικοθεραπεία
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Μουσικοθεραπείας (American Music Therapy Association) «η μουσικοθεραπεία χρησιμοποιεί τη μουσική για να αντιμετωπίσει τις σωματικές, συναισθηματικές, γνωστικές και κοινωνικές ανάγκες των ασθενών όλων των ηλικιών και όλων των δυναμικών και δεξιοτήτων».
Η μουσικοθεραπεία αποτελεί μορφή συμπληρωματικής θεραπείας που εφαρμόζεται σε ενήλικες αλλά και σε παιδιά.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση διερευνώνται τα οφέλη της σε ασθενείς με καρκίνο.
Οι εναλλακτικές-συμπληρωματικές μέθοδοι θεραπείας είναι μη επεμβατικές, μη τοξικές, οικονομικά συμφέρουσες, ασφαλείς και εύκολα εφαρμόσιμες.
Κατά κύριο λόγο, η μουσικοθεραπεία αποσκοπεί στην άμβλυνση του συναισθηματικού τραύματος, καθώς και στην μείωση του πόνου κατά τη διάρκεια των διαδικασιών θεραπείας που ήδη προαναφέρθηκαν (ακτινοβολίες, χημειοθεραπεία και άλλες επώδυνες διαδικασίες).
Η μουσικοθεραπεία στοχεύει στη φροντίδα τόσο των καρκινοπαθών ασθενών όσο και των οικογενειών τους, προωθώντας ένα ευνοϊκό κλίμα και παράλληλα προωθώντας την ανάπτυξη ουσιαστικής επικοινωνίας.
Η μουσική στα πλαίσια της θεραπείας είναι αποτελεσματική για την υποστήριξη και την αλλαγή.
Η ανθρώπινη επαφή και η υποστήριξη από ειδικούς ψυχικής υγείας συμβάλλουν στην καλλιέργεια ψυχικής ανθεκτικότητας, την έκφραση των συναισθημάτων και των ανησυχιών και κυρίως στη υποστήριξη των ασθενών (Αθανασάκης & Καραβασιλειάδου,2012).
Ο ρόλος του μουσικοθεραπευτή
Ο μουσικοθεραπευτής προσπαθεί να αμβλύνει την ένταση των αρνητικών συναισθημάτων, ενθαρρύνει την έκφραση των σκέψεων και των συναισθημάτων και παράλληλα βοηθά στην ενσωμάτωση των οικογενειών και των οικείων προσώπων των ασθενών στα κοινωνικά δίκτυα.
Ο μουσικοθεραπευτής εστιάζει στην ανάγκη για απελευθέρωση της έντασης, την άσκηση ελέγχου στην κατάσταση που βιώνουν οι ασθενείς, την έκφραση του συναισθημάτων, την ενστάλαξη ελπίδας, και τη χαλάρωση.
Συχνά οι ασθενείς κυριεύονται από το άγχος.
Ο θεραπευτής τους βοηθά να ελέγξουν τα συναισθήματά τους αναπτύσσοντας τους απαραίτητους αμυντικούς μηχανισμούς (Curtis,1986).
Επιπρόσθετα, προσπαθεί να καλλιεργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης, βοηθώντας έτσι τους ασθενείς και τις οικογένειες να εκφράσουν και να καθορίσουν τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους.
Ο ίδιος καλλιεργεί τις ενέργειες του “φυσικού παιδιού”, ενέργειες δηλαδή που μπορούν να διορθωθούν μέσα από τη δημιουργική έκφραση (James & Jongeward, 1971).
Είναι σημαντικό για τον μουσικοθεραπευτή να χρησιμοποιεί τραγούδια που ταιριάζουν με τη διάθεση και τη γενικότερη συμπεριφορά του ασθενή.
Τα τραγούδια μπορούν πάντα να τροποποιηθούν ώστε να ανταποκρίνονται στις εκάστοτε ανάγκες.
Η τεχνική της αλλαγής της δυναμικής είναι ιδιαίτερα σημαντική όταν κάποιος συνεργάζεται με ανθρώπους που βιώνουν έντονο σωματικό πόνο, αφού χρειάζονται πιο χαλαρούς ρυθμούς.
Οι εξατομικευμένες συνδέσεις με τραγούδια καθίστανται εξίσου σημαντικές για την ανάπτυξη της θεραπευτικής διαδικασίας.
Η χρήση τραγουδιών συμπλήρωσης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την προώθηση της αυτοεκδήλωσης και τη διερεύνηση των αναγκών.
Οι λέξεις οποιουδήποτε τραγουδιού μπορούν να αντικατασταθούν και να εφαρμοστούν στις τρέχουσες προσωπικές καταστάσεις (Bailey, 1983).
Στάδια της Διαδικασίας Μουσικοθεραπείας
Σύμφωνα με τον Kenyon (2007) εντοπίζονται τρία στάδια στη μέθοδο της μουσικοθεραπείας.
Το χρονικό διάστημα που ο ασθενής ή η οικογένεια του παραμένουν σε κάθε στάδιο ποικίλλει ανάλογα με τις δικές τους ανάγκες, την προθυμία συμμετοχής και προόδου.
Τα στάδια αυτά είναι τα εξής:
Επικοινωνία: Ο μουσικοθεραπευτής και ο ασθενής αναπτύσσουν μια σχέση εμπιστοσύνης. Συνήθως υπάρχει μεγαλύτερη εστίαση στους άλλους και όχι στον εαυτό.
Ευαισθητοποίηση: Ο ασθενής ή η οικογένεια του εστιάζουν σταδιακά στον εαυτό τους. Ο μουσικοθεραπευτής τους καθοδηγεί σε μια δημιουργική αυτό-εκδήλωση, δηλαδή γίνεται συνειδητοποίηση των συναισθημάτων, των αναγκών και των επιθυμιών.
Ανάλυση: Η αυτοπεποίθηση και η ανακούφιση είναι αποτέλεσμα της επεξεργασίας των σκέψεων και των συναισθημάτων.
Αυτοί συνήθως βιώνουν μια επανασύνδεση με τον κόσμο και βρίσκουν την ισορροπία τους.
Η συγκεκριμένη διαδικασία εμπλουτίζεται με τραγούδια, όπου οι ήχοι, τα λόγια και η ζωτικότητα ενώνονται.
Η χρήση τραγουδιών στη μουσικοθεραπεία παρέχει στους ασθενείς και τις οικογένειες τους μελωδίες που διεγείρουν το συναίσθημα και τη γνώση.
Δια μέσου αυτών οι ασθενείς με καρκίνο ή οι οικείοι τους μπορούν να επικοινωνούν, να αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους, το παρελθόν ή το παρόν τους, να καλύπτουν τις ανάγκες ή τις επιθυμίες τους, την ευτυχία ή και τη μοναξιά τους.
Οφέλη μουσικοθεραπείας στους ασθενείς με καρκίνο
Η μουσικοθεραπεία που εφαρμόζεται σε ασθενείς με καρκίνο επικεντρώνεται στις ανάγκες των ασθενών που προκύπτουν από την εμπειρία της νόσου, καθώς και από τις παρενέργειες της θεραπείας.
Η μουσικοθεραπεία αποτελεί μια αποτελεσματική μέθοδος υποστήριξης ασθενών σε διάφορα στάδια της νόσου και εφαρμόζεται είτε ατομικά σε ασθενείς είτε σε ομάδες ασθενών.
Μπορεί επίσης να συμπεριληφθεί στο σχεδιασμό προγραμμάτων θεραπείας και αποκατάστασης, με στόχο την προώθηση της ευεξίας, τη βελτίωση της σωματικής και συναισθηματικής κατάστασης και την ποιότητα ζωής των ασθενών (Beck, 1991).
Μελέτες έχουν δείξει ότι η συμμετοχή ασθενών σε ομάδες μουσικοθεραπείας βελτιώνει τη διάθεση, ενισχύει τις στρατηγικές αντιμετώπισης και συμβάλλει στη διαχείριση του πόνου και του άγχους.
Η μουσικοθεραπεία στην ογκολογία χρησιμοποιεί τη μουσική στην προληπτική και θεραπευτική και φροντίδα του ασθενή με καρκίνο και είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο που βοηθά στη θεραπεία ασθενών που πάσχουν από ποικίλες νεοπλασματικές ασθένειες.
Ενώ η μουσικοθεραπεία δεν επηρεάζει στην πραγματικότητα την ίδια την ασθένεια, έχει μεγάλη επίδραση στη διάθεσή των ασθενών και μερικές φορές μπορεί να κάνει τη διαφορά στον τρόπο με τον οποίο ο ασθενής αντιμετωπίζει την ασθένεια (Alvarado et al., 2011).
Η στιχουργία αποτελεί μια τεχνική που μπορεί να ικανοποιήσει ποικίλες ανάγκες και προωθεί τον αυτό-σεβασμό.
Η διοχέτευση και η απομάκρυνση της ενέργειας μέσω της φωνής διεγείρει την αυτογνωσία, ανακουφίζει και χαλαρώνει.
Ασθενείς και οικογένειες συνήθως παρουσιάζουν σημάδια βελτίωσης, καθώς δεν απομονώνονται και τείνουν να επανακοινωνικοποιούνται.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η αξιοποίηση τραγουδιών με στίχους δεν είναι πάντα κατάλληλη και αποτελεσματική τεχνική.
Τεχνικές χαλάρωσης με τη μουσική
Υπάρχουν φορές που ένας ασθενής επιθυμεί να ακούει μουσική χωρίς λόγια.
Σε άλλες περιπτώσεις επιθυμεί να είναι μόνος του ακούγοντας μουσική.
Μερικοί άνθρωποι προτιμούν να ακούν μουσική χωρίς λέξεις προκειμένου να αφουγκραστούν τον εσωτερικό τους κόσμο (Bailey, 1983).
Το πρόγραμμα μουσικοθεραπείας για ασθενείς με καρκίνο περιλαμβάνει επίσης τεχνικές χαλάρωσης με μουσική (προοδευτική χαλάρωση των μυών, τεχνικές απεικόνισης).
Οι τεχνικές χαλάρωσης διευκολύνουν τις παρενέργειες των ασθενών.
Η εκπαίδευση των ασθενών σε τεχνικές χαλάρωσης βοηθά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων όπως η ένταση, το άγχος, η κατάθλιψη αλλά και τα σωματικά συμπτώματα (O’Callaghan, et al., 2007).
Για παράδειγμα, οι γυναίκες που πάσχουν από καρκίνο του μαστού συχνά μετά το χειρουργείο συμμετέχουν σε μουσικοθεραπευτικά προγράμματα, τα οποία εμπεριέχουν μουσική και κίνηση.
Το πρόγραμμα αυτό βοηθά τις επιζώσες να ανακτήσουν την ενεργητικότητά τους και να επανέλθουν τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά.
Η συμμετοχή σε μια ομάδα μουσικοθεραπείας φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, προωθώντας την κοινωνικοποίηση και δημιουργεί ισχυρούς κοινωνικούς και συναισθηματικούς δεσμούς.
Η κίνηση (αυθόρμητη ή ρυθμική) ακούγοντας μουσική αποτελεί επίσης μια θεραπευτική τεχνική που δημιουργεί θετική σκέψη και αίσθημα ευεξίας.
Τα τραγούδια συνδέουν τα συναισθήματα τις σκέψεις, τις εικόνες τα γεγονότα με τους ανθρώπους.
Τα μηνύματα που προωθούνται μέσω των τραγουδιών μπορούν να στηρίξουν τις εσωτερικές τους ανάγκες και να βοηθήσουν τους ανθρώπους που πάσχουν από καρκίνο ή είναι οικείοι αυτών να επεξεργαστούν την απώλεια, τη θλίψη και το φόβο (Bailey, 1983).
Μαρία Μωραΐτη
Απόφοιτη του Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης-Κοινωνική Διοίκησης με Κατεύθυνση την Κοινωνική Εργασία.