Ένας άνθρωπος που καπνίζει ένα πακέτο τσιγάρα τη μέρα, συσσωρεύει κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 150 γενετικές μεταλλάξεις σε κάθε κύτταρο των πνευμόνων του εξαιτίας του καπνίσματος, σύμφωνα με μια νέα διεθνή επιστημονική έρευνα. Κάθε μία ξεχωριστά από αυτές τις μεταλλάξεις μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία εξελίξεων, που θα οδηγήσουν τελικά στον καρκίνο. Αυτό εξηγεί γιατί το κάπνισμα αυξάνει τόσο πολύ τον κίνδυνο για καρκίνο των πνευμόνων.
Εκτός από τους πνεύμονες, και άλλα όργανα υφίστανται μεταλλάξεις. Έτσι, ένα πακέτο τσιγάρα τη μέρα επί ένα έτος προκαλεί 97 μεταλλάξεις σε κάθε κύτταρο του λάρυγγα, 39 μεταλλάξεις στο φάρυγγα, 23 στο στόμα, 18 στην ουροδόχο κύστη και έξι σε κάθε κύτταρο του ήπατος.
Οι επιστήμονες για πρώτη φορά υπολόγισαν με πιο συγκεκριμένο τρόπο την καταστροφική ζημιά που κάνει το κάπνισμα σε γενετικό επίπεδο, στα διάφορα όργανα του σώματος και εντόπισαν μια σειρά από διαφορετικούς μηχανισμούς μέσω των οποίων ο καπνός του τσιγάρου, είτε άμεσα είτε έμμεσα, προκαλεί τις μεταλλάξεις στο DNA. Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη και συγκριτική ανάλυση του DNA των καρκίνων που σχετίζονται με το κάπνισμα.
Οι ερευνητές από 16 ερευνητικά κέντρα των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ασίας, με επικεφαλής τον δρα Λουντμίλ Αλεξαντρόφ του Εθνικού Εργαστηρίου Λος ‘Αλαμος των ΗΠΑ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», μελέτησαν -με τη βοήθεια υπερυπολογιστών- πάνω από 5.200 όγκους, συγκρίνοντας τους καρκίνους των καπνιστών με τους καρκίνους των μη καπνιστών, προκειμένου να εντοπίσουν τις μεταλλάξεις εκείνες που οφείλονται αποκλειστικά στο κάπνισμα. Βρήκαν έτσι συγκεκριμένες μοριακές «υπογραφές» των μεταλλάξεων στο DNA των καπνιστών.
«Προηγουμένως είχαμε ένα μεγάλο όγκο επιδημιολογικών στοιχείων που συνδέουν το κάπνισμα με τον καρκίνο. Όμως τώρα πια μπορούμε πραγματικά να παρατηρήσουμε και να εξειδικεύσουμε τις μοριακές αλλαγές στο DNA εξαιτίας του καπνίσματος», δήλωσε ο Αλεξαντρόφ.
Όπως δήλωσε ο καθηγητής του King’s College του Λονδίνου Ντέηβιντ Φίλιπς, στα όργανα που έρχονται σε επαφή με τον καπνό του τσιγάρου (στόμα, λαιμός, πνεύμονες) οι μεταλλάξεις στο DNA τους προκαλούνται με άμεσο τρόπο, ενώ σε άλλα όργανα του σώματος οι κυτταρικές μεταλλάξεις γίνονται έμμεσα.
Οι επιστήμονες εντόπισαν τουλάχιστον πέντε διαφορετικούς τρόπους («υπογραφές») βλάβης του DNA από τον καπνό. Η πιο συνηθισμένη είναι η επιτάχυνση ενός κυτταρικού «ρολογιού» που οδηγεί σε πρόωρη μετάλλαξη του γενετικού υλικού. Μερικοί καρκίνοι λόγω του καπνίσματος έχουν μόνο μια «υπογραφή» μετάλλαξης, ενώ άλλοι περισσότερες από μία. Για μερικές μεταλλάξεις, οι υποκείμενοι βιολογικοί μηχανισμοί παραμένουν ακόμη ασαφείς.
Το κάπνισμα σκοτώνει τουλάχιστον έξι εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και, αν συνεχισθεί η σημερινή τάση, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, θα υπάρξουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο σχετικοί θάνατοι έως το τέλος του αιώνα μας. Το κάπνισμα έχει συσχετισθεί -με βάση επιδημιολογικά στοιχεία- με τουλάχιστον 17 διαφορετικά είδη καρκίνου.
Το τσιγάρο είναι ένα πολύπλοκο μείγμα που περιέχει πάνω από 7.000 χημικές ουσίες και, από αυτές, τουλάχιστον 70 θεωρούνται καρκινογόνες.