Παρά το μεγάλο αριθμό και την υψηλή αποτελεσματικότητα των εμβολίων που χορηγούνται σήμερα για την COVID-19, οι φαρμακευτικές εταιρίες προσπαθούν σήμερα να αναπτύξουν νέα εμβόλια, τα οποία να αποθηκεύονται να χορηγούνται ευκολότερα, με το ενδιαφέρον να έχει επικεντρωθεί αυτή τη στιγμή στα ενδορρινικά εμβόλια.
Το πλεονέκτημα των εμβολίων αυτών, σύμφωνα με τους ειδικούς είναι ότι θα βοηθούν περισσότερο στον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού.
Αν και τα εμβόλια που κυκλοφορούν σήμερα περιορίζουν επίσης τη μετάδοση του ιού σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, τα ενδορρινικά εμβόλια θα είναι πιθανώς πιο αποτελεσματικά στην επίτευξη του παραπάνω στόχου.
Η λογική των ενδορρινικών εμβολίων
“Το ανοσοποιητικό σύστημα των βλεννογόνων που βρίσκονται στη ρίνα, τους πνεύμονες, τη στοματική κοιλότητα, τους οφθαλμούς και το γαστρεντερικό σωλήνα αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού απέναντι στα παθογόνα.
Καθώς ο ρινοφάρρυγας αποτελεί το κύριο σημείο εισόδου του SARS-CoV-2, η ρινική κοιλότητα είναι μία από τις καλύτερες οδούς χορήγησης των εμβολίων, σύμφωνα με αρκετούς ειδικούς“, εξηγεί ο κ. Αντώνιος Δημητρακόπουλος – Διευθυντής Γ΄ Παθολογικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν Hospital, προσθέτοντας:
“Μία αποτελεσματική ανοσιακή απόκριση στο βλεννογόνο της ρινός μπορεί να αποτρέψει τη μετανάστευση του ιού στους πνεύμονες, περιορίζοντας παράλληλα τη μετάδοσή του σε άλλα άτομα.
Ο ενδορρινικός εμβολιασμός ουσιαστικά θα έχει ως στόχο να μιμηθεί την παραπάνω φυσιολογική ανοσοποίηση με ένα πιο αποτελεσματικό τρόπο“.
Τα ενέσιμα εμβόλια που κυκλοφορούν σήμερα προκαλούν συστηματική ανοσιακή απόκριση παράγοντας IgG αντισώματα τα οποία κυκλοφορούν στο αίμα και μπορούν να εξουδετερώσουν τα παθογόνα πριν προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στους ιστούς.
Ωστόσο, τα IgG δεν μπορούν να αποτρέψουν την είσοδο του ιού στον οργανισμό.
Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου, θα πρέπει να ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό σύστημα των βλεννογόνων.
Το σύστημα αυτό παράγει εκκριτικά IgA κύτταρα στο σημείο εισόδου του ιού.
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των ενδορρινικών εμβολίων
“Καταλαβαίνουμε, επομένως, ότι αν καταφέρουμε να σταματήσουμε τον ιό στο ρινοφάρυγγα μέσω μίας ισχυρή ανοσιακής απόκρισης στο σημείο αυτό, τότε δεν θα μπορέσει να φτάσει στους πνεύμονες και να προκαλέσει βλάβες.
Αυτό είναι και το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των ενδορρινικών εμβολίων“, επισημαίνει ο κ. Δημητρακόπουλος.
Τα IgA φαίνεται ότι παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην αρχή της λοίμωξης.
Οι επιστήμονες μίας μελέτης εξέτασαν την ανοσιακή απόκριση 159 ασθενών με COVID-19.
Όπως διαπίστωσαν, τα επίπεδα των IgA ήταν υψηλότερα στα πρώιμα στάδια της λοίμωξης, έφτασαν τη μέγιστη τιμή τους στις 3 εβδομάδες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων και είχαν μεγαλύτερη ικανότητα να εξουδετερώνουν τον ιό σε σχέση με τα IgG.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες της μελέτης αυτής, ένα ενδορρινικό εμβόλιο που θα εστιάζει στην ανοσία από τα IgA, θα είναι πιο αποτελεσματικό στον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού.
Ποια ενδορρινικά εμβόλια αναπτύσσονται σήμερα;
Αν και τα ενδορρινικά εμβόλια φαίνεται ότι προσφέρουν σημαντικά οφέλη σε σχέση με τα ενδομυϊκά, φαίνεται ότι η ανάπτυξή τους έχει καθυστερήσει σε κάποιο βαθμό.
Αυτή τη στιγμή, από τα 96 εμβόλια που βρίσκονται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών, μόλις 8 είναι ενδορρινικά.
Σύμφωνα με δεδομένα που δημοσίευσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) στις 5 Μαΐου, κλινικές δοκιμές για τα παραπάνω εμβόλια διεξάγονται αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία, την Κίνα, την Ινδία, την Κούβα και το Ιράν.
Δύο ενδορρινικά εμβόλια βρίσκονται στη 2η φάση των κλινικών δοκιμών.
-Το ένα από αυτά χρησιμοποιεί εξασθενημένους ιούς γρίπης οι οποίοι έχουν τροποποιηθεί γενετικά έτσι ώστε να εκφράζουν την πρωτεΐνη ακίδα του SARS-CoV-2.
Το εμβόλιο αυτό αναπτύσσεται από το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ σε συνεργασία με το Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI).
–Το δεύτερο εμβόλιο χρησιμοποιεί πρωτεϊνικές υπομονάδες και έχει αναπτυχθεί από το Razi Vaccine and Serum Research Institute του Ιράν.
–Στις ΗΠΑ, δύο ενδορρινικά εμβόλια βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο 1ο στάδιο των κλινικών δοκιμών.
Το πρώτο αναπτύχθηκε από την Altimmune και χρησιμοποιεί την τεχνολογία του αδενοϊού φορέα.
Στις 25 Μαρτίου, η εταιρία δημοσίευσε τα αποτελέσματα των προκλινικών δοκιμών σε πειραματόζωα, από τα οποία φαίνεται ότι το εμβόλιο προστατεύει από τη νόσηση, μειώνει τα επίπεδα πολλαπλασιασμού του ιού στη ρίνα και προκαλεί «ισχυρή» απόκριση IgG αντισωμάτων.
Προηγούμενες δοκιμές του ίδιου εμβολίου σε πειραματόζωα είχαν δείξει ότι τα IgG αντισώματα παραμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες μετά από 1 δόση του εμβολίου.
-Το δεύτερο εμβόλιο έχει αναπτυχθεί από την εταιρία Meissa και περιέχει ζωντανούς εξασθενημένους ιούς SARS-CoV-2.
Προκλινικά δεδομένα από τις δοκιμές του εμβολίου σε πιθήκους έδειξαν ότι το εμβόλιο προκαλεί παραγωγή εξουδετερωτικών IgA στο βλεννογόνο και στο αίμα, ενώ μπορεί να προστατεύσει από τον SARS-CoV-2 τόσο στο ανώτερο όσο και στο κατώτερο αναπνευστικό σύστημα.
Άλλα ενδορρινικά εμβόλια που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο στάδιο των κλινικών δοκιμών είναι:
- Το εμβόλιο υπομονάδων από το Κέντρο Γενετικής και Βιοτεχνολογίας της Κούβας (φάση Ι/ΙΙ)
- Το εμβόλιο Covishield του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και της AstraZeneca, μία ενδορρινική μορφή του Vaxzevria (φάση Ι)
- Το εμβόλιο COVI-VAC από το Serum Institute of India, το οποίο περιέχει ζωντανούς εξασθενημένους ιούς SARS-CoV-2
- Το εμβόλιο της Bharat Biotech της Ινδίας, το οποίο χρησιμοποιεί την τεχνολογία του αδενοϊού φορέα
Η Κινεζική εταιρία CanSino Biologics ανακοίνωσε πριν λίγες ημέρες ότι θα ξεκινήσει κλινικές δοκιμές φάσης Ι/ΙΙ για ένα άλλο εισπνεόμενο εμβόλιο.
Εμβόλιο που θα χορηγείται από του στόματος
“Καθώς ο SARS-CoV-2 μπορεί να επηρεάσει και το γαστρεντερικό σωλήνα, δεν θα ήταν απίθανο να δούμε στο μέλλον και εμβόλια σε μορφή χαπιού.
Η εταιρία Vaxart από το Maryland των ΗΠΑ ανακοίνωσε πριν λίγες ημέρες ότι έχει ξεκινήσει κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙ για το εμβόλιό της το οποίο θα χορηγείται από του στόματος“, αναφέρει ο κ. Δημητρακόπουλος.
Η εταιρία Immunity Bio της Καλιφόρνια αναπτύσσει επίσης ένα εμβόλιο σε μορφή χαπιού το οποίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε κλινικές δοκιμές φάσης Ib.
Στην Αυστραλία, η Symvivo/Merck αναπτύσσει επίσης ένα εμβόλιο DNA το οποίο εξετάζεται σήμερα σε κλινικές δοκιμές φάσης Ι.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
Τόσο τα εμβόλια σε μορφή χαπιού όσο και τα ενδορρινικά έχουν το πλεονέκτημα ότι διατηρούνται σε θερμοκρασία δωματίου, γεγονός που καθιστά πολύ εύκολη τη διανομή τους σε χώρες και περιοχές που δεν έχουν τις κατάλληλες υποδομές για τα συμβατικά εμβόλια.
Κατάλληλα για παιδιά
Επιπλέον, καθώς χορηγούνται είτε σε μορφή ρινικού σπρέι είτε ως χάπια, είναι περισσότερο προσιτά στα παιδιά ή σε άτομα που φοβούνται τις βελόνες.
Ωστόσο, τα εμβόλια αυτά έχουν και μειονεκτήματα.
“Αν και γνωρίζουμε ότι μπορούν να προκαλέσουν τόσο τοπική όσο και συστηματική ανοσιακή απόκριση, υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με τη διάρκεια της ανοσίας που προσφέρουν.
Το βλεννογόνο στα διάφορα όργανα του σώματος φέρει μία σειρά φραγμούς για τα παθογόνα, από την υψηλή οξύτητα του στομάχου μέχρι την κολλώδη βλέννη στη ρίνα.
Οι παραπάνω παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα των εμβολίων να ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα στις περιοχές αυτές με αποτέλεσμα να έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα ή διάρκεια ανοσίας“, επισημαίνει ο κ. Δημητρακόπουλος.
Το FluMist για παράδειγμα, ένα ενδορρινικό εμβόλιο για τη γρίπη, έχει μειωμένη αποτελεσματικότητα σε σχέση με τα ενέσιμα εμβόλια για την ίδια λοίμωξη.
Αν και σήμερα υπάρχουν ορισμένα ενδορρινικά εμβόλια με υψηλή αποτελεσματικότητα για συγκεκριμένες νόσους, αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε αν θα έχουν χρησιμότητα στην πρόληψη της COVID-19.
Η ασφάλεια των ενδορρινικών εμβολίων
Ένας άλλος παράγοντας που θα πρέπει επίσης να εξερευνηθεί είναι η ασφάλεια των παραπάνω εμβολίων.
“Λόγω της εγγύτητας της ρινός στον εγκέφαλο, οι ελεγκτικοί φορείς των εμβολίων τείνουν να αποφεύγουν συνήθως αυτή την οδό.
Το ενδορρινικό εμβόλιο της Berna Biotech για παράδειγμα, το οποίο χρησιμοποιεί εξασθενημένους ιούς γρίπης, σταμάτησε να χορηγείται στην Ελβετία καθώς διαπιστώθηκε ότι συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο παράλυσης του Bell”, “.τονίζει ο κ. Δημητρακόπουλος.
Ωστόσο, καθώς η ανοσιακή απόκριση στο αναπνευστικό σύστημα είναι ασθενέστερη όταν το εμβόλιο χορηγείται από του στόματος, αυτή τη στιγμή η ενδορρινική χορήγηση φαίνεται ότι αποτελεί τη μοναδική εναλλακτική επιλογή για τα εμβόλια της COVID-19.
“Σύμφωνα με τις παρούσες εκτιμήσεις, αν τα ενδορρινικά εμβόλια λάβουν την ίδια χρηματοδότηση με τα υπόλοιπα εμβόλια που κυκλοφορούν σήμερα, τότε δεν αποκλείεται να κυκλοφορήσουν ακόμα και μέσα στο 2021“, καταλήγει ο κ. Δημητρακόπουλος.